ناو تەنها پێک هاتوە لە یەک وشە ،بەڵام دریاک لێک دانەوەو وەردەکاری هەڵ دەگرێت بۆ شیکرد نەوە و ناسینەوەی ،خودی ماناو شیتاڵ کردنی مەزنیەکەی . ناو چوون بە روونی دەزانین ،ناسنامەی تاکە وەلە هەمان کاتیش دا ، دەتوانین بەڵێین ناو ناسنامەی نەتەوەییشە .ئەگرچی زۆر بە کەمی دەکوێتە بیری ناو وەکاریگریەکانی . بەڵام ناو زۆر گرینگەو بە بێ ناو شتێک بوونی نیە ،یان هەر شتێک کە ناوی نەبێ کە واتە ئەوشتە بوونی نیە ! وە هەموو شتێک بۆ ناسینەوەی پێویستی بەناوە .وە بە هۆی ناوە وەیە کە ئەتوانین شتەکان لە یک جیاکەینەوە .دا لێرەدا جیاوازی نیە لە مرۆڤەوە بەگرە تا هەموو گیان داران و رەوە کو بە بێگیانەکانیشەوە . بە هۆی ناو لێنان و ناو هێنانی بەرگ ورەنگێکی زیندوی بە بردا دەکرێ و لە یەک جیا دەکرێ تەوە .ناو تەنها وشەیەکە ، بەڵام مانایەکی گەورەو میدانێکی ئەوندە بر فراوانی بۆ خۆی دەستە بەرو داگیر کردوە ،کە هەموو کۆمەڵگاو نەتەوەکان گرنگی پێ ئەدن وزۆر بە هەست یاریەوە مامەلەی لە گەڵ دا دەکەن .وەک ئاشکرایە چەند ئامراز هۆکار هەن کە دەبنە بنەماو هێما و نیشانە وبەڵگە بۆ ناسینەوە و لە یەک جیا کردنەوەی هۆزو تیرەو نەتەوە.وەک زمانی (دایک) ئاین وکلتور رەنگو شێوە و هێماو ئاڵا و هتد ،وە ناویش یەکێکە لەو ئامرازانەی کە دەبێتە هۆکارێکی گرنگی لە یەك جیا کرد نەوە وناسینەوەی هەموو نەتەوەو تیرەو هۆزو ڕنگ و شێوەکان .ناو خۆی لە خۆی دا بۆتە ناسنامەی مڕۆڤەکان ،ناو چەو وەڵاتەکانیش بەگشتی .زۆر جار کە هەندێک ناو بەر گوێمان دەکەوێت بێ یەک و دوو دەزانین ،ئەو ناوە تایبەتە بەکام دەڤەر یان وەڵاتە ،هەر بە هۆی گرنگی ناو زۆر نەتەوە کەوتوونەتە بر هەرەشەو لە ناو چوون ،کە بەوردی سەیر کەین ئەو راستیەمان بۆ دەر دەکوێ کە هەر لە کۆنەوە وبە درێژای مێژووی مەرۆڤایەتی داگیر کەران ونەتەوە دەست رۆیەشتوەکان هەوڵ و کۆشەش یان بۆ سرینەوە و شارد نەوەی ئاسەواری ناوی رەسەنی ئەو نەتەوە داگیرکراوە ئەبن .کە بە هۆی کەمایەتیوناسەقام گیریانەوە ، ژێردەستەو زووڵم لێکراوە سەرکوت کراوبوون .وەسەررای ئەوەش ،بە هەرشێوەیەک بۆیان کرابێ لە هەوڵی مانەوەی ناوی نەتەوە گرووپ ودەستەو خێڵی خۆیان بوون ، بە شێوازی جۆراو جۆرو جیاواز .ئەوندەی بۆیان کرابێ بەرگەری لە خۆیان وئەسڵومۆرکی ناسنامەی نەتەوەیان باراستوە ،وەلە گڵی لە مەمل لانێدا بوون .کە بەمان هەوێت باشتر لەم مەسەلەیە تێبەگەین ،ئەوە ئەتوانین ،چاوبە مێژووی درێژی پڕ نەهامەتی گەلی کورد دا بەگێرین ،وەبزانین چی ئەبینین ! کە چاوێکی سەر پێی بە مێژووی خۆشمان دا بەگێرین و نەتەوەی کورد بەناسین و هەست بە ئازارەکانی بەکەین .ئەوە بێگوومان ئەوراستیەمان بۆ ئاشکرا ئەبێ، کە ئێمەش نەتەوەیەکین بە درێژای مێژوولە گەڵ ئەو کێشانە لە لووتکەی زووڵم لێکراو و زەرلێکوتوەکان دا بوە . ئەوەش بە هۆی چند هۆکارێکی سەرکیەوە بوە .یەکێک لەو پاڵ نەرانە ،جوانیو بە پیتو بەرەکەتی سامانی سەر زەویو بن زەوی پانتای خاکی کوردستانە. کە هەموو کات بۆ تە جێی مل مە لانێو بە بردەوامی چاوی تەماح و داگیر کردنی لە سەر بوە .وە هۆکاری دووهەم بە هۆی لە چوار لاوە میخەکێشراویەوە هەر لایەک هەوڵی مل مەلانێی دا بێ شەرو کێشەو ماڵ وێران کرد نەکەی خەستۆتە ناو ماڵی کورد وە .وەیان هەر وەڵاتە و هەوڵی دەست پێشخەری و بیری داگیرکردنی چرووپریان کردۆتەوە .هەموو قوربانیو زیان بر کوتوەکەش گەلی کورد وکوردستان بووە .وە هەر هەنگاوێکیشیان هاویشتەوە بە پلان و برنامە ی تۆکمەوە بوە و کراوە .خۆکە بەمان هەوێت بەوردی سیر بەکەین ئەوراستیەمان بۆ دەردەکەوێت . بۆ نەموونە چندان ناو چەو گوند و چیاو پێدشتو بنارو رووباررزوباخ ودێبەرمان هەیە ، ناوە رەسەنەکەی گۆرد راوە بۆ ناوێک کە نەک هەر ماناکەی نازانین ! بەڵکو هەر بە کوتنە بەر گوێمان ، هەست بە نامۆی ونارەسەنایەتی دەکەین .ئەم پەلامارو شاڵاوە نامەرۆڤانە یەش کاتی نەبوە داگیر کران هەمیشەو بەبردەوامی ، وەلە کۆنەوە هەوڵی گۆرینی مۆرکە رەسەنایەتیەکانی کوردیان داوە ،یان خۆ کە هەلی گۆرینیشیان بۆ نەرەخسابێ کاریان بۆ شێواندەنی کردەوە .وە بەسەدان و هەزاران وشەی نارەسەن یان خەستۆتە ناو زمانو فەرهەنگی کوردی .وە ئەو وشەو ناوانە دەم ماودەم یان کرد وە .و لە ناو ڕەسەنایەتیەکەدا ماوەتەوە .بەزۆریش ئەم داگیر کاریە لە سێ قۆناخ دا ، بەزەقی دیارو بەرێوە چ وە ، لە هەنگاوی یەکەم دا عوسمانیەکان و سەفەو یەکان ،وەلە هەنگاوی دوو هەم دا لە ساڵە کانی ١٩٨٠ تورکە فاشیستەکان بەبردەوامی لە هەوڵی گۆرینی مۆرکی چ ندین دەڤەری کوردستان بوون تا ئێستاش بردەوامن و سەدان گوندو شارو چیاو ناوچەیان لە کورد یەوە گۆریوە بۆ تورکی و بە ملوێنان ناوی هاووەڵاتیانی کوردیان لە ناوە رەسەنەکانی خۆیانەوە گۆریوە بۆ تورکی .وە دوڵەتی ئێراقیش لە ساڵی ١٩٧٤ بەدواوە بە درندانەترین شێواز هەڵمەتی سرینەوەی رەگەزی پەرستی دەست پێکرد و بەنامەرۆڤانە تەرین شێوە دەستی کرد بە جینۆساید کردنی باشوری کوردستان ،هەتا ساڵی ٢٠٠٣ بە درندانەترین شێوە چی بۆ کرابێ دەستی نەپاراستوە رووحمی بە گەلێکی بێتاوانی وەک کورد نەکرد وە ، تا ئەم ڕۆکەش ئاسەوارەکانی وەک خۆی ماوە ،نەموونەش بۆ ئەوە ناوچە دابراوەکانە .(کۆتای بەشی یەکەم ) تاهیر وسوەکەل
