(کورتەییەك لە ژیانی شاعیری نەتەوەکەمان مامۆستا قانیع )

براکه‌م حاڵه‌تم گریانه‌ ئه‌مڕۆ ← دڵ و جه‌رگم ته‌واو بوریانه‌ ئه‌مڕۆ

به‌یه‌ک له‌حزه‌ دوو سه‌د حاڵم ئه‌گۆڕێت ته‌ماشای حاڵه‌تم سه‌یرانه‌ ئه‌مڕۆ

له‌باصی مه‌زره‌عه‌ی ئیقباڵی لارم له‌خه‌م کۆکۆ وه‌کوو خه‌رمانه‌ ئه‌مڕۆ

ئه‌وه‌نده‌ په‌سته‌ به‌ختی شوومی نه‌حسم له‌ به‌ختم واعیزیش شه‌یتانه‌ ئه‌مڕۆ

گرفتارم به‌ ده‌ردوو بێ پزیشکم ته‌داویم هه‌ر خه‌مو گریانه‌ ئه‌مڕۆ

سه‌تاره‌ی به‌ختی نه‌حسم واله‌ کۆما له‌ عه‌قره‌ب تالیعم میزانه‌ ئه‌مڕۆ

خه‌م تاج و سه‌را په‌رده‌م نه‌خۆشیم ده‌روونی دڵ عه‌جه‌ب وێرانه‌ ئه‌مڕؤ

وه‌کو قانع خه‌یاڵێ گه‌وره‌یم بوو که‌ چی ئێسته‌ خه‌مم بۆ نانه‌ ئه‌مڕۆ

مێژووی لە دایك بوونی مامۆستا (قانیع) „١٥،٠٩،١٨٩٨“ لە گوندی (دۆڵاش)ی مەریونی ڕۆژ هەڵاتی کوردستان چاوی بەدینا هەڵێناوە .ناوی تەواوی ( شێخ محه‌مه‌د كوڕی‌ شێخ عه‌بدولقادری‌ كوڕی‌ شێخ سه‌عیدی‌ دۆڵاشیه‌ و له‌نه‌وه‌ی‌ (كابل)ی‌ مه‌ریوانن.(قانیع ) نازناوی شێعری شاعیری بووە . سەر دەمێک مامۆستا (قانیع)ی تێدا هاتۆتە دنیا سەر دەمی نەداریو بێدەرەتانی بووە و بنەماڵەی مامۆستا (قانیع)یش بەشێک بوون لە خەڵکانی ناو کۆمەڵگای کوردی و،ئەوانیش بەدەست نەداریەوە ناڵان دوویانە .کە بچینە ناو دنیای هۆنراوەکانی شاعیر ئەو رەنگدانەوەیە بە ئاشکرا بەرچاو دەکەوێت و تا پیریش بەرنگوو روخسارو بیرو هەستی شاعیرەوە دیاماوەو .دەڵێ :

( ده‌ستی یه‌ک بگرن )

میله‌ت ده‌خیله‌ هه‌ستن بزانن ← ئێوه‌ شه‌ریفن خاوه‌ن ویژدان

سه‌رێ به‌رزۆ که‌ن چاوتان ببینێ پیاوێک به‌ته‌نها ،هۆزێک ئه‌ژێنێ

ده‌وڵه‌مه‌ن تۆزێ له‌ خوا بترسێ هه‌واڵی هه‌ژار جار جار بپرسێ

با سێ قات نه‌بێ خانووی سه‌راکه‌ت پاره‌ی قاتێکیان بده‌ به‌ براکه‌ت

تا بیدا به‌ نان بۆ به‌چکه‌کانی ئه‌وێس به‌ش ببا له‌ زینده‌گانی

چه‌ند خۆشه‌ برسی تێر بکه‌ی له‌نان خۆت بۆ به‌ کوشت دا ،له‌رۆژی مه‌یدان

ده‌وڵه‌مه‌ن،مه‌ڵێ قسه‌ی بۆ خۆیه‌ نه‌بوونی هه‌ژار نه‌ بوونی تۆیه‌

تۆ قه‌سری سێقات بۆ بکه‌ی به‌ماڵ من نه‌مبێ زنچێ بۆ خۆم و منداڵ

هەرچەندە بەر لە هاتنە دنیای شاعیر ژیانی خێزانەکەی زۆر باش نەبووە ، خەڵکی هەژاری ئەو سەردەمە بە تواوی وەزاڵە هاتبوون بەدەست ئاغاو دەرەبەگو شێخ وشاقەڵ شۆرەوە، زۆربەی خەڵکی راکەراکەو ئەو گونداو گوندیان بووە ، بەشوێن ژیان دا. کاتێکیش مامۆشتا (قانیع) دێتە دنیاوە ، چ دنیایەك ؟ لێوان لێو لە چارە رەشیو بێبەختی ، هەر دوای لەدایک بوونی و بێ ئەوەی بگات بەوتمەنەی باوکی بناسێ و بەرووی دا شنەشن بەکاو بۆی پێبکەنێت ،باوکی کۆچ دەکات ،هەر بەدووای ماوەیەکی کمدا لەنازی دایکیشی بێبەش دەبێ و ئەویش کۆرپەی ساوای بەنامرادی بۆ نەهامەتی ژیان بەجێ دێڵی و کۆچی کۆتای دەکات ،ئەو کۆچەی کە مامۆستا (قانیع)ی والێکرد تا ئاخرمنزلگای کۆتای شوێنێکی دەست نەکەوت پشویەکی تێدا بدات .نەک لە بەر تنبەڵیو تەوەزلی نا ئەوەندەی شاعیر گەراو هاواری کرد کەم کەس دەتوانێت بیکات .ناسک ترین سەرەتا کە سەرەتای منداڵی بوو ، لێی دەبێت بە کارەسات . منداڵێك لەو سەردەمە دا کە نان لە ژێر کپکەی مار دابوو ،بە بێ باوک ودایك هاوار بەماڵم دەبێ چۆن بووبێ ؟.هەر بۆ یەش بە دڵنیایەوە دەڵێم زۆر ئازاو کاسب بووە ،بەڵگەش بۆ ئەوە یەکێك لە شێعرە بەرزەکانی خۆیەتی کە پڕەلە دەرسو پەندی بەکڵك و وەسیەت بۆ( وریا )ی کوری دەکاو دەڵێ:

( وه‌سیه‌تی قانع بۆ وریا )

وریا ســـــه‌د ئامان دایم وریابه ← بۆهه‌موو که‌سێ چشنی برابه ‌

نه‌ شێخ،نه‌ سۆفی ،نه‌ مامۆستابه‌ بۆ هه‌موو که‌سێ چه‌شنی برابه‌

* * * *

رۆڵه‌ هه‌رکه‌سێ نانی خه‌ڵقی خوار وه‌کیلی سواڵی بۆسه‌ر خه‌ڵقی نارد

بۆ ڕۆن،بۆ شه‌کر ،بۆ پاره‌ ، بۆ ئارد یاخوا بمێنێ به‌ هه‌ناسه‌ی سارد

* * * *

چه‌ند خۆشه‌ رۆڵه‌ ئاره‌ق بڕژێنی له‌ده‌شت و ده‌را غیره‌ بنوێنــــــی

نانی سه‌پانی خۆت به‌ده‌ست بێنی ڕیشه‌ی ته‌مه‌ڵی له‌ سه‌ر ده‌ربێنی

* * * *

چاکی پیاوه‌تی به‌رمه‌ده‌ له‌ده‌س بۆ هاژه‌و هوژه‌ گوێ مه‌ده‌به‌ که‌س

وه‌نیه‌ تۆ که‌و بی ئه‌م دونیا قه‌فه‌س بڕۆ هه‌ر لایه‌ که‌ ئاره‌زوت هـــــه‌س

* * * *

رۆڵه‌ پیاوێکی ته‌واو پیاو بیت له‌ناو مێژوو داخاوه‌نی ناو بیت

بۆگه‌ل و هۆزت ده‌روون سوتاو بیت نه‌ک وه‌کوو یارۆ شێتی دراو بیت

* * * *

نه‌ به‌رتیل خۆر به‌ نه‌ دووعا نوس به‌ نه‌ نۆکه‌ر ئاغــا بۆ نانه‌ خووس به‌

نه‌ شێتی کچان نه‌شه‌یدای لوس به‌ دوژمن به‌ گیانی جه‌سته‌ی جاسوس ه‌ب

* * * *

رۆڵه‌ به‌ دایم روو که‌ره‌ خووا هه‌رچی گا کێڵای ،نابێ گا بیخوا

نیوه‌ی ده‌س ره‌نج‌ت،هه‌ر بۆ بێ‌نه‌وا خۆت ریسوا مه‌که‌ بۆ کراس و که‌وا

* * * *

هێنده‌ بخوێنه‌ که‌ خوێنده‌ واربی له‌ ناو کۆمه‌ڵگه‌ زرنگ و وشیاربی

به‌ناوی چاکه‌ ،تۆزێ دیاربــــی چ له‌ لادێ بی یا خۆ له‌ شاربی

* * * *

رۆڵه‌ هه‌رکاتێ که‌وا من مردم له‌ ناو گۆڕخانه‌ ته‌سلیمت کردم

مه‌ڕوانه‌ بؤ ئه‌و ره‌نجه‌ من بردم مه‌ڵێ من تورکم،وه‌کو تۆکوردم

* * * *

رۆڵه‌ سه‌د ده‌خیل مه‌لایی مه‌که‌ ئیشی چاوشؤڕی ورسوای مه‌که‌

درۆ و ده‌له‌ سه‌ی خۆڕای مه‌که‌ خۆت به‌ مه‌حکوومی ئاوای مه‌که‌

* * *

رۆڵه‌ هه‌رکه‌سێ که‌ وشیار نه‌بێ بۆ گه‌ل و هۆزی خزمه‌تکار نه‌بێ

ئه‌گه‌ر برات بێ ،له‌ لات یار نه‌بێ دڵت بۆ ئیشی بریندار نه‌بــــــێ

* * *

رۆڵه‌ نۆکه‌ری بۆ ئاغا مه‌که‌ کڕنووش بۆ خانم بۆ ئاغا مه‌که‌

له‌ شێخ و سۆفی مه‌رحه‌با مه‌که‌ به‌ درۆ و چاو ڕواو،نان په‌یدا مه‌که

* * *

رۆڵه‌ ته‌ماعکار مه‌گره‌ به‌برا خۆت بسوتێنه‌و ببه‌ به‌چرا

بۆ سوودی هۆزت ده‌سکه‌ به‌هه‌را درۆ ده‌له‌سه‌ی ناپیاو داخرا

* * *

رۆڵه‌ عیسای یاخۆ مووسایی مه‌چۆ به‌گژیا هه‌ر به‌ خۆڕای

هه‌تا ئه‌توانی به‌دڵ نه‌وایی بیهێنه‌ سه‌ر رێ ،رێگه‌ی برایی

* * *

چۆن رۆژێ ئه‌بێ که‌ به‌ کارت بێ بۆ باری شانت که‌ خه‌م خوارت بێ

له‌ خه‌مخواردن ئه‌ویش یارت بێ وه‌ک برای پشتی هه‌ر هوشیارت بێ

* * *

رۆڵه‌ من دایم نامێنم بۆ تۆ هۆشت به‌ خۆ بێ،نه‌بی ره‌نجه‌ رۆ

به‌ هۆشه‌ی زۆردار مه‌به‌ ده‌سخه‌رۆ له‌ سه‌ر خو و ره‌وشت پیاوانه‌ بڕۆ

* * *

رۆڵه‌ من زه‌مان یارمه‌تی نه‌دام هه‌لێ هه‌ڵنه‌که‌وت بگه‌م به‌ مورام

دایم گه‌ردن که‌چ کڕنووش سه‌لام لاره‌مل به‌رده‌م ئاغام و مام کوێخام

لە دوای ئەوەی کە بەو تمەنە کەمەوە بێ دایکو باوك دەبێ .
هەر چۆنێك بێ مامەکانی رووحمیان پێکردووەو بردوویانەتەلای خۆیان .ماڵیان ئاوابێت کە نەیان هێشتوە ئەو خەدری زیندەی هەژاران بەمنداڵی بەمرێت ، تاماوەیەک گلیان داوەتەوە لای خۆیان .مامۆستا (قانیع) کە بەرەچڵەك دەچێتەوە سەر سەیدەکانی“ چۆر“و کە من: پێم وایە لە باپیرەگەورەوە لە گڵ مامۆستا (هێمن) یەک بگرنەوە چونکا ئەویش لە رەچەڵەکی سەیدانی „چۆر“ەو نەزیکەی „٣٧٠“ ساڵێک لەمەوبەر هاتوونەتە مەهاباد ولە نەوەی مەلا( جامی ) چۆرین .
وەك مامۆشتا ( قانیع) باسی کردووە، دوای ماوەیەک ( سەید حەسەن )“چۆر“ی کە خزمێکی دووریان دەبێت لە مامەکانی وەر دەگرێتو دەی باتە لای خٶی و پاشان خستوییەتیە بەر : خوێندن لە حوجرە تا دەرسی مەلایەتی بخوێنێت . مامۆستا ( قانیع) لە پاداشتی ئەو چاکەی لە گەڵی کراوە لە شێعرا هەستی خۆی دەر دەبرێ و دەڵێ :

هه‌زار ره‌حمه‌ت له ئارامگاهی به‌رزی سه‌ییدی چۆڕی

كه منداڵ بووم به لوتفی خۆی مه‌سیری ژینمی گۆڕی

کە بمان هەوێت باس لە مێژووی خوێندنو نووسینی زمانی کوردی بکەین ، بێگومان نابێ زمانی شیرینی شاعیری هەژاران مامۆستا( قانیع) مان لە یاد بچێت . ئەو خەم خۆرە مەزنەی کورد خۆی قوتابخانەیەکی گرنگ و مێژوییەکی پڕشنگدارە ،لەسەر پرسی هه‌ستی نه‌ته‌وه‌یی و به‌رزبوونه‌وه‌ی ئاستی هوشیاریی نه‌ته‌وه‌یی که‌م که‌س هه‌یه‌ ناوی مامۆستا (قانیع)ی نه‌بیستبێ .ئەو سادەی وهەستی هەژارانەیەی مامۆستا (قانیع) لە شێعرەکانیدا دەری بریوە وای کردوە نەك خوێندەوار بەڵکو زۆریك لە نەخوێندەوارەکانیش هۆنراوەکانیان لەبەر کردوەو دەم بەدەم بەناو خەڵکدا بڵاو بۆتەوە. من :

لەبیرمە کە زۆر منداڵ بوم چەند کەسێکێکی نەخوێندەوار لەناو گوندەکەمان شێعری مامۆستا (قانیع)یان لە بەر بوو بۆیان دەخوێندینەوە ،هێندم بەڵاوە خۆشبوون، شێعری میراتی بەشکردنەکەی لە ئەوەڵ وشە تا ئاخر وشە لەبەرم بوو ، بێ ئەوەی “ ئا“ و“ بێ “ لەیەک جیاکەمەوە.کە دەڵێ:

„ماڵ بەشکرن لە گەڵ براکەم“

برا،وا باوکمان رۆیی بە رەحمەت ← چاك نە جاتی بوو لە دەردوو زەحمەت

باوك بۆ هیچ کەس نامێنێ تاسەر کوڕ ئەو کوڕەیە لە کل بێتە دەر

مەسەلەی مەشور برامان برای بەڵام بەو شەرتەی کیسەمان جیای

ماڵەکە بەش کەین،بێ مەلا و قازی یەک لەیەکتری چاك ببین رازی

ئەو هێسرە شێتەی جووتە وەشێنە دایبنێ بۆ من هیچ دا مەمێنە

ئەو پشلە جوانەی پڕ خەت و خاڵە چش با بۆتۆ بێ،رەونەقی ماڵە

ئەو جووتە مانگای زل و زۆر خۆرە کە یەکێ شینەو ،یەکێکیان بۆرە

بۆمن…دوومریشکی لاری و هێلکە کەر دایبنێ بۆ خۆت،بەبێ دەردی سەر

ئەو ماینە پیرەی زین هەڵچراوە مەرحوومی باوکم بۆ منی داناوە

بەشی تۆ،لەسەر ئەم ماینە نیە باوکم فەرموویە،خەتای من چییە؟

مس و مەسینەی لە ژەنگا پوواو دای بنێ بۆمن لە ساغ و شکاو

کیتەڵەو گۆزە،دیزە و دەرخۆنە هەمووی بۆ تۆ بێ لە تازەو کۆنە

قەت پارە نادەی بۆ سپی کردن مسگەر ناناسی تارۆژی مردن

زرنگەی مەنجەڵ و،زەحمەتی سینیی لە خوام گەرەکە،تۆ قەت نەیبینی

ئەو ئاوە ساردە لە ئەو جەوەنە دایبنێ بۆ خۆت،هەر پێی پێبکەنە

ئەو دیزە رۆنەی کوڵک و مودارە دایبنێ بۆمن،چارم نا چارە

لە دەرگای حەوشە تاوەکو سەربان دایبنێ بۆ من سەرپاک هۆدەکان

ئەمما لە سەربان هەتا ئاسمان هەمووی بۆ تۆ بێ،بێ کەسری و نوقسان

هەردوو کیان بۆمن گاسوور و گا رەش دوو سەگمان هەیە بۆ تۆ لە جێی بەش

نەکای بۆ بێنە،نەجێی بماڵە هیچ ئەرکی نییە ئەو دوو گەماڵە

شەو تا بەیانی بە جووت ئەوەڕن حەلەلیان لێکەی،سک پیاو ئەدڕن

برا وا ماڵمان تەوای بەشکرد هەمووی بەزیاد و بەشی خۆتت برد

ئەلحەمدلیلا بەبێ دڵ یەشان جیا بوینۆ لەیەک،بە سەهل و ئاسان

هەرچەن مەغدوور بووـ بەشی تۆ زۆرە لەبەر تانەی عام،رازیم بەم جۆرە

با،خەڵقی نەڵێن بروانە حاڵــــــی تەماعی کردە بــــــــــــرای منداڵی

ئه‌گه‌ر مامۆستا( قانێع) له‌ لایه‌ن کۆمه‌ڵگه‌ی کورده‌واریه‌وه‌ به‌ شاعیریکی دڵسۆز و عاشقێكی بێ وێنەی سه‌ر‌به‌ستیی کوردستان ناسرابێ و رێزی لێ بگیرێت ، ئەوە لەلای من: سه‌ره‌ڕای هه‌موو ئه‌وانه‌، گەلێک مەزن تر و رێز و قه‌دری زۆرتره‌ و بە شاعیری نەخوێندوارانیشی دەزانم.مامۆستا (قانیع) هەموو ژیانی فەکری و ئەدەبی خۆی تەرخان کردووە بۆ دەرچوونی نەتەوەکەی لە دەست نەزانی و هەوڵی داوە لە رێکای توانج ومەتڵەکەوە ئاگاداریان بەکاتەوەو رێگای بەرەو دەرچوون لە هەژاری و چەوسانەوەی چینایەتیان نیشان بات .وەك دەڵێ :

← ئه‌وه‌ی نامووسی بێ ، نابێ به‌ نۆكه‌ر ئه‌وه‌ی ئینسافی بێ ، ناچێته‌ دیوان

ئه‌وه‌ی ویژدانی بێ ناچێته‌ لای میر ئه‌وه‌ی ره‌حمی ببێ ، ناچێته‌ لای خان

چ خۆشه‌ زگ به‌ برسی ، پێ به‌ بێ كه‌وش به‌ مرجێ روو نه‌كاته‌ شێخ و قوربان

گه‌دا بی یاخود پاشا بی ، هه‌ر ئه‌مری؟! ئیتر كلكه‌ له‌قێ بۆچی له‌ دیوان

ئه‌گه‌ر پیاوی وه‌ره‌ ئاره‌ق برێژه‌ بنركێنه‌، وه‌ك شێر بێره‌ مه‌یدان

قه‌زای ئه‌و بێڵه‌ ، ئه‌و ئه‌یدا به‌ هه‌ردا له‌ دووسه‌د برنه‌وی ده‌سكاری ئه‌ڵمان

قه‌زای ئه‌و داسه‌ ئه‌وساوی كه‌تیژ ئه‌بێ له‌ سه‌د خه‌نجه‌ر و شمشێری زۆر جوان

قه‌زای ئه‌و تۆزه‌ی گاگێره‌ی سه‌پانه‌ له‌ دوو سه‌د عه‌تر و قه‌سری میر و خان

ئه‌گه‌ر چی قانعی زۆر زۆر هه‌ژاره ئه‌لحه‌مدیلا ، به‌ كه‌س ناڵێ ، به‌ڵێ خان ‌

مامۆستا (قانیع) لە سەدەی ١٩ دا هاتۆتە دنیاو،ئەوزەمانە کۆمەڵگای کوردی بە هۆی ململانێ و ئەوهەموو شەرو کێشەو داگیرکاریانە بەسەری داهاتوە ،لەگەڵ ئەوشدا شەری جیهانی یەك روودەداتو هێندەی تر خەڵکی بەرەو هەژاریو ماڵوێرانی دەبێتوە،کە هەر خۆی لە خۆیدا کۆمەڵگایەکی نەخوێندەواروکەم شارەزابووە ،بەڵام لەو سەردەمە پڕکێشەوکارەساتبارەی کورد دا ، گه‌روه‌ شاعیری نەتەوەکەمان مامۆستا (قانیع) ی نیشتمانپه‌روه‌ر،شۆرشگێر و پێشکه‌وتنخواز بۆ بەرگری لە مافی هەژاران دێتە گۆرە پانی خەبات و بە شێعرە پڕماناکانی برنگاری نەداری و بێ مافی دەوەستێ.هانی خەڵکی ئەدات تا خۆیان لە ئاغاو، کوێخا ، مەلا و، شێخ ،….. بەکەم تر نەزانەو ، لە شێعرێکی پڕ لە تەنز (بەکەمەم زانە) دا دەڵێ:

( خۆ بەگەورە مەزانە )

کویخایەک نانی بۆ رەنجبەرێک برد ← زۆر زۆر بەسوکی تەماشی دەکرد

رەنجبەر پێی زانی وتی ئاغای خۆم تۆ وا دەزانی من ئافریدەی تۆم؟

من پارەم دەوێ تۆ زۆرت ئەوێ فیزی چی ئەکەی؟،هەی کۆست کەوێ

تۆ لەگەڵ منداڵ سەرف ئەکەی پارە من رۆح سەرف ئەکەم سوبح و ئێوارە

ئەگەر وەکو من بێڵ بووەشێنی ئەوسا ئەزانی چۆن دا ئەمێنی

من نان و بەرگی تۆ پەیدا ئەکەم عومری ئازیزی خۆم بەبا ئەدەم

من بە خۆڕایی قەت ناخۆم نانت تەنها نیو سەعات نابمە میوانت

من زۆر تۆ زێڕ ئەدەین بە یەکتر هەردوو مەمنون بین،یەک لەیەک چاتر

گەوهەری عارەق ئەرژێنمە زەوی بەتاڵ ناخەوم مل بکەم قەوی

یەکێ نەبەخشێ بە یەکێ بەرات هیچ هەقی نییە فیزی لەسەر کات

ئەگەر هات کردی ئەوە کەرییە لەکەری بەد تر دەردی سەری یە

مامۆستا (قانیع) شوێنێکی تایبەتی نەبووە کە لەوێژیا بێو بەمڵکو مالی خۆی زانیبێت ،هۆکاریش بۆ ئەوە دەگەرێتەوە بۆ یاخی بوونی ئەو کەڵە شاعیرەی کورد . کە سەری بۆ هیچ کەس و زۆردارێك نەوی نەکرووە ، لە برانبەر سەروەتو سامان دا ، هەموو کوردستانی بەماڵای خۆی زانیووە کەم شاروگوندی ڕۆژ هەڵات وباشور هەیە کە نەی دیبێو نەگرابێت . زۆرکاریشیکردوە وپێی وابوە نانێک کە بەرنجی شان پەیدابێت باشترە لە قەسرێک کە بەسواڵو بەفێل پەیدابێ و شێعری لەو بابەتەشی زۆرەو وەك لێرەدا . دەڵێ :

ڕۆڵە! من تاوێ مەلاو لەحزەیێ دێوانە بووم، ← تاوێ سۆفی خانەقاو گەه لە ناو مەیخانە بووم،

‌تاوێ هاوڕێی کۆمەڵ و تاوێ تەواو بێگانە بووم، تاوێ وەک ڕەندی قەلەندەر، جار بەجار شێخانە بوم

مامۆستا (قانیع) گەرچێ خۆی کەسێکی ئاینی بووە و وەك خۆی دەڵێ :مەلایەتیشی کردوە بەڵام مەڵایەتی بۆ ئەوە نەکردوە ، بەخاتری مەشتێك پارەو تەغارێک گەنم وجۆ فێڵ لە نەتەوەکەی بکاتو راستیەکان وەشارێت ، نا بە پێچەوانەوە ئەو ویستوو یەتی خەڵك وەشیار کاتەوەو رێگای راستیان نیشا بات ، بۆ دەر چوون لە هەژاریو دیلی ،شەرمی لە کەس نەکروەو لە رێگەی شێعرکانیەوە بیرو هەستی خۆی دەر بریوە ودەڵێ :

( ریشی پان… )

بێ‌قەزابێ مامە ســــــۆفی تابێ ریـــشی پـــان ئەکـــا ← قــل بە قـل حـــاڵیی بووە، چــی ئیدیعای ویژدان ئەکا

خــەڵکی گەیـیە جــەلبی رووح و ئەو خەریکی شانەیە حــەز لە تـەزبیح و گـڵینە و ،خــڕنوك و قـەزوان ئەکا

وا دراوسێ کەشفی مانگ و رۆژ ئەکەن، ئێمەش شوکور کـاکـە دەروێــش وا خەریکە، کەشــفی دۆڵەی نان ئەکا

مامۆستــاکانمان ئەڵــێن : زۆر سـونەتە سـواری بە کــەر هەر کەسێ سواری بە فۆرد کا، خۆی شەریك شەیتان ئەکا

شــەو بە تەیــیارەی نەفـاسە تـەی ئەکا ڕێـگـەی وڵات ئەم بەسـواری کـەر خــەیاڵی سـووریە و لــوبـنان ئـەکا

کـار و ســـەگــبابەکان کــەی سـنعـەتە تەلـسز ئەکەن ئەلحەمدولـیـلا کـوردی ئـێمە، قـوڵـینە و تەیـمان ئەکا

قــانــعـا بـێ‌ســوودە، یـا شــێخ دوژمنی پــێـشـکەوتنە هـــۆش و بــیر و یەکێتی، دەردی وڵات دەرمــان ئەکا

مامۆستا (قانیع) ئاشق ودڵ سۆزێکی بێ هاوتای خاکی کوردستان و رەسنەیاتی وڵاتی کوردان بووە ، هەمووکاتێك هەوڵی ناسان دنو شیرین کردنی رەسەنایەتی ئەو کلو پەلانەی داوە کە تایبەتن بە نەتەوەکەی وویسوتوویەتی بەزمانێکی سادەو شیرین بەخەڵکیان بەناسێنێت و هاتوە لەو شتانەوە دەستی پێکردووە کە ڕۆژانە خەڵك سەرو کاری لەگڵیان هەبووە. هەم لە رووی بینینەوە هەم لە رووی بیستنەوە تام وچێژیان لێوەر گرتە و لە شێری „خاکت بەنرخە!“دا ، دەڵێ :

خاکت بەنرخە !

کوردە وەسفی کوردستان خۆشترە تا سەد کیتاب ← سیاچەمانە خۆشترە بۆ تۆ هەتا چەنگ و روبــــاب

شۆرشی قەلبت ببێ و گوێ راگری بۆ دەنگی نەی جەرگی بەدگۆی کوردستانت،هەڵئەقرچێ وەک کەباب

دەنگی شمشاڵ و خرۆشی دەف، بگاتە هەر دڵــێ حاســلی کشـــــف القبورە، رۆشنە زومرەی عەزاب

ئافەرم بۆ تۆ وەتەن ، وا خــاک و خۆڵــت گەوهـــەرە غەیرە مەحسوورە تەماعت، زۆرە بێ‌حەد و حیساب

من لە دنیادا هەوارم ماڵە گــــەورە و شێرە بـــــێ رۆژی مەحشەر چاترم بۆ دەفتەر و نامەو کیـــــتـاب

مامۆستاکانمان ئەڵێن: دنیا نموونەی ئـــــــــاخرە تـــێ بفکرە خۆت ئەزانی کێیە حــــازر بۆ عەزاب

سابتت کرد قانعا کوردان لەگشت کەس چاترن مژدەبێ بۆ کوردەکانی، هەرزەکار و شەبـــــــاب

مامۆستا(قانیع) وەسفی کوردستانی لە سەد کتێب پێ باشترە .ئەوە بەو مانایە نیە کە دوژمی کتێب وخوێندنەوە بووبێت ،ئەو لە هەر کاتێک دا هەوڵی ئەوەی داوە ، نەتەوەکەی بۆ دەر چوون لە ژیانی نالەباری خۆیان برەو دنیای پێشکوتن و رزگای هەنگاو بەنێن . نەموونەش بۆئەوە سەرەرای ئەو بارە نالەبارەی ژیانیشی بە هەژاری و نەداری لە بیری نووسیندابوە ، بەڵام بەهۆی ئەوەی مامۆستا (قانیع) سەری شۆرنەکردوە بۆ داگیر کەران وهەمووکاتیش لە سەرشێخ ومەلاو ئاغاو مەشەخۆر قسەی کردوەو بەرنگاریان بۆتەوە، بە تەوسووپلارەوە هانی خەڵکی هەژاری داوە لە شێعرەکانیا بۆ وەدەست خستنەوەی کەسایەتی خۆیان .ئەوەش وای کردوە کە خۆشیان نەوێت وشکایتیان لێکردوەو توشی ئەزیەتو ئازر بووە ،ئەویش رێگای سەربەرزی بۆ خۆی خۆ بەدەستتەوە نەدانی هەڵبژار دووە ، ئەم دیوا ودیوی کردوە. چوونکا ئەوسەر دەم سنورەکان وا چرووپرنەگیرابوون هاتو چۆ ئاسان تربووە. هەر کاتێکیش نووسینێك ، کتێبێك، دیوانێکی ، بۆ بڵاو بونەوە ئامادەکردبێت ، بەپشت گیری دڵ سۆزان وخەمخۆرانی ئەدەبی نەتەوەکەیان هاوکاریان کردووە ، وە له‌ کاتی بڵاو بوونه‌وه‌ی کتێبه‌کانی مامۆستا (قانیع) دا به‌هۆی ئه‌وه‌ی که‌ له‌ژێر ده‌سه‌ڵاتی داگیر کەرانی حکومەتی ئەوسای ئیراق ولە شاری به‌غدا له‌چاپ ‌دران ،هاتوون زۆرزیرەکانە رێگەچارەیان بۆ دۆزیووەتە و شوێنی له‌ دایک بوونی مامۆستا(قانیع)یان ‌گوری وەو نووسیوانەکە له‌ ئاوایی „که‌ڵوس“ له‌ دەڤەری شارەزوور لە دایک بوه‌.کەسانێك رەنگە هەبووبەن وایان زانیبێت . بەڵام هه‌ر ئه‌وکات وئێستاشی لەگەڵ بێ هه‌مووکەس ده‌زانێ که‌ هۆکاری سه‌ره‌کیی بۆ ئه‌و گۆڕینه‌، ئه‌وه‌بووە،که‌ مامۆستا( قانیع) به‌ له‌دایک بووی باشوری کوردستان بناسرێت که‌له‌ژێرداگیرکەرە یەک لەدووای یەکەکانی حکوومه‌تی ئیراق دابووە‌. بەڵام وەك هەمووکاتێك و ئه‌و سه‌رده‌مه‌ش سنووره‌ ده‌سکرده‌کان کونتڕۆڵێکی وایان به‌سه‌ره‌وه‌ نه‌بوو و خه‌لکی شار و گونده‌کانی نەزیك سنوور زاڵبوون بەسەر یەك دەنگیو هاورەنگی نەتەوەی کورد ، مامۆستا (قانیع) زۆر حەزی بەزمانی نەتەوەکەی کردوەو ئارەزووی ئەوەی هەبوە خەڵکی هانبدا بۆ خوێندنەوەی کوردی و وازلە زمانی داگیر کەرانی نیشتیمانە داگرکراوەکەی بە هێنەن .وەك دەڵێ :

بــا بنووسـم شـعـری کـوردی تـاکــو خەلـقی تێ بگات ← شعری کوردی شیرین ترە تا شەکر و هەنگوین و نەبات

مـــن بە هیوا بووم کە ! تەپـڵی شادومانیم لێ بدەن چەند مەئیوسم لە حالی خۆم کە بۆچ دەنگی نەهات

ئاوڕی دەورم دەدەم! هەرکەس بە دەردێ موبتەلاس یەك لە پرسا هار و هاج ! یەك لە تـــرسا زیز و مــات

چونکە وا نارێکە کۆمەڵ ، تا ئەبەد سەر ناکەوون دەوڵەمەند گوێ شل نەکا بۆ ناڵەوو فەریادی لات

تۆ پزیشکی حاڵ زان و من نە خۆشی دەردە دار چاکـە ئیـنسـافت بێ کاتێ کە خۆم خستە پەنات

(قـــانـــع ) گەر تــۆ بەراستی خزمەتی هــۆزت ئەکـــەی چاوەراوانی قەت نەکەی ! بۆ بەخشیش و مووچەو بەرات

مامۆستا(قانیع) جارێك دەچێتە سلێمانی لە رێگاوە بۆ پشو دانێکی سەر پێی روودەکاتە چاخانەیەك بەر لەوەی داوای چایەک بکات ، چاوێک دەگێرێت بەناو چاخانەکەدا ، چەند کەسێک دەبینێ سەرقاڵی رۆژنامە خوێند نەوە دەبن ،بەڵام کە دەبینێ رۆژنامەکان بەزمانی تورکی و فارسی وعرەبی نووسراوەن لەو سەردەمەش دا بە هەزار دەردەسەری و هەژاری پێرەمێردی شاعیر خۆی خەریک کردەبوو بە رۆژنامەی (ژین )ە وە ، هەر بۆیە بە شێعر دەردە دڵی خۆی دەر دەبرێو .لە شێعری (لەگەڵ قەڵەم)دا دەڵێ :

( لەگەڵ قەڵەم )

قەڵەم من و تۆ و ژیان مەزڵوومین ← هەرسێ وێنەی یەک بەندو مەحکومین

من مەحکوومی چەرخ تۆ مەحکوومی من ژیان گیرۆدەی دۆستی دڵ دوژمن

هەرسێ باخەوان باخی بێ بەرین هەرسێ مەلەوان گێژی خەتەرین

قەڵەم لەم بەینا لە نیوە شەوا چاوم چووە خەو لە شیرین خەوا

چوومە مەرکەزێ مدیرنشینێ ساحیب قانونات عیزز تەمکینێ

بە شەرع و قانوون، پیاوی دەوڵەمەند گەدای باڵ ئەبەست ئەیخستە پێوەند

هەرکەسێ خاوەن پارەو دیناربوو لای مدیر ماقووڵ لای عالەم دیاربوو

ئەوەش هەژاربوو، هەر قوڕ بپێوێ بەشەقی پۆلیس تاوێ نەسرەوێ

زۆر زۆر سەرخۆش بووم لەم عەداڵەتە لەم سەرکەوتنە لەم سەعادەتە

بۆ تێگەشتن وەزعی زەمانە تەنیاو بێ ڕەفیق چوومە چاخانە

کە ڕوانیم هیچ کەس هیچ کەس نادوێنێ هەریەک ڕۆژنامەی شارێ ئەخوێنێ

یەکێ تورکی بوو یەکێ بە فارسی یەکێ ئەرمەنی یەکێ چەرکەسی

کە ڕوانیم مدیر بە پێچەوانە جەریدە ئەگرێ لە ناو ئەمانە

تمەس کابرایێ نە خوێندەوارە بە دەردی جەهل تەواو بیمارە

فەقەت بیستوویە مەئمورانی شار جەریدە ئەکڕن بەپارەو دینار

ئەمیش یانێ های منیش مدیرم خوێندەوارێ چاک بەدەرک و بیرم

لە بەرچاو خەڵقا جەریدەی ئەبرد بەڵام سەرو ژێر تەماشای ئەکرد

منیش دانیشتم هەروەکو ئەوان بانگم کرد چا چی بۆم بێنە ژیان

من کە خۆم کوردم کوردی زمانم بە ڕۆح کڕیدار ، وتەی ژیانم

وتی: بابە گیان ژیانم نییە ئەی بەر ئاگر قیمەتی چــییە ؟

بۆچێ نازانی ئێمە نەزانین حەز بە خەڵک ئەکەین دوژمن خۆمانین؟

کوڕمان بە کچ خەڵک ئەگۆڕینەوە وەها ئەزانین ئەی دۆزینەوە

ئەگەر وانەبین ئێنەش وەک یاران ئەگەینە هەوار مەنزڵگەی ژیان

له‌ زۆر شوێنی دی گوتراوە که‌ مامۆستا( قانیع) لەدێ ی „ریشێن“ له‌ بناری شاره‌زوور سه‌ر به‌ مه‌ریوانی رۆژهەڵاتی کوردستان هاتۆتە ژیانەوە . به‌ڵام ئەوە هیچ لە باسەکە ناگۆرێت ، کەم گوندوو ناوچەهەیە تێی دا نەژیابێت ،بەڵام ئەوەی راستییە بنه‌ماڵه‌ی مامۆستا(قانع)لە گوندی „دۆڵاش “ بوون کاتێك هاتۆتە دنیاوە.“گوندێکە سه‌ر به‌ ناوچه‌ی مه‌ریوانە“ بەڵام مامۆستا (قانیع) خۆشی له‌مباره‌وه‌ پێناسەیەك دەکات و لە دیوانەکەیدا ده‌ڵێ:

له ئه‌سڵا خه‌ڵكی دۆڵاشم. مه‌ریوانه شوێنی ئه‌ژدادم. محه‌مه‌د (كابلی)م ئه‌مما،به‌ ته‌خه‌لوس(قانع)م.

وە مامۆستا (هەژار) موکریانیش دەڵێ: (قانیع) سەربە سەیدەکانی چۆرەو باوکی شێخ بووە.

مامۆستا (قانیع) هەرله‌ ته‌مه‌نی لاویەوە‌ کە دەست دەکات بە شێعر هۆنینە‌وه،‌جیاوزیەکی پێوەدیار دەبت وشێعرەکانی مۆرکی بەرنگار بوونەوەیان پێوە ڕەنگ دەداتەوە. هەرچەندە شێعره‌کانی سه‌ره‌تایی وبەشێوازی په‌ند و ته‌نزه‌وه ‌دەر دەبرێت. شانبه‌شانی خوێندن له‌ حوجره‌ی فه‌قیاندا، هه‌ستێکی قووڵ دژی ده‌ره‌به‌گایه‌تیش له‌ ناخیدا سه‌رهه‌ڵده‌دا. هه‌ر ئه‌وه‌ش ده‌بێته‌ هۆکارێك بۆ ئه‌وه‌ی که‌ هه‌موو ده‌ره‌به‌گه‌کانی ناوچه کە‌، به‌تایبه‌ت ئاغاکانی به‌ری به‌گزاده‌ سەر بەناوەندی کانی سانان (رۆژئاوای گۆلی زرێبار) رقێکی زۆری لێ هەڵ دەگرن و. تا ئه‌و جێگه‌ی که‌ سیخوڕی لەسەر دەکن و چه‌ندین جار، به‌گرتی ئەدەن بە پیاوانی حکوومه‌تی ئیرانی . مامۆستا (قانیع)یش منەتیان لێ هەڵ ناگرێو دەڵێ :

گه‌ر ده‌میشم هه‌ڵدوورن، دڵ هه‌ر ناڵه‌ و فوغان ده‌كا

چاو به‌بێ فیكر و ده‌روون چوون فێره‌، خۆى گریان ده‌كا ← دار و به‌ردى هۆده‌كه‌م هه‌ر زیكرى (یا كوردان) ئه‌كا

عه‌شقى میلله‌ته‌ له‌ دڵما شۆڕش و جه‌ولان ئه‌كا ئه‌ى وه‌ته‌ن بۆ تۆ بفه‌وتێم، قۆچه‌كه‌ى قوربانتم
* * *

بەدەست خــۆم نییە وەڵا لڵا لە دیـوانی خـودا کــوردم ← لە ناو شێج و بەگ و میر و مەلا و شاه و گەدا کوردم

تەماشای گەوهەری من کەی، دەزانی ئاشکرا کـوردم بە کوردی بووم و خوڵقاوم و هەتا رۆژی جەزا کوردم

مامۆستا(قانیع) خوێندنی فەقێیەتی تەواو کردوە. بەشوێنزانیاری و بۆ خوێندنی زیاتر سه‌ردانی زۆربه‌ی شاره‌کانی کوردستانی کردووە.(مەریوان ،سنه‌،بۆکان ،پێنجوێن ، سلێمانی، هه‌ولێر، که‌رکووک، سەردشت ،سه‌قز، مه‌هاباد و ،چوار تا ،) و له‌ هه‌رکام لەم شارارانەو لە گوندەکانی دەورووبەری ماوه‌تەوەو خەڵکانی زۆری ناسیوە و خۆشیان ویستووە. به‌ڵام هەر لە گڵ درکردنی ناوبانگ ده‌یگه‌رێنە‌وه‌ شوێنی باوکیو لە جێگەی باوکی جلوبه‌رگی مه‌لایه‌تی له‌به‌ر دەکەن . هەر چەندە دڵیشی پێی خۆشنەبووە. ‌

مامۆستا (قانیع) بە هۆی گەران و تێکڵ بوونی لە ژیانی خەڵکانی هەژارو زوڵم لێکراوی نیشتیمانەکەی ،وەك کەسێکی نوێ خواز و ‌رۆشنبیرێکی سەر دەمی خۆی دەناسرێ ،ئەوش ‌هۆ کارێك بووە، بۆئەوەی بەچری دژایه‌تیبکرێت لەلایەن ئاغه‌وات و خەڵکانی چاوچنۆك ، هه‌موو کاتێك‌ له‌ لایه‌ن چه‌کداره‌کانی حکوومه‌تی ئیران و چلکاوخۆرانی دەرەبەگەکانەوە راو نراوه‌. ئەوەش هەمووی بە هۆی مڵ نەدان و زمانیەوە بووە، هەر بۆیێش ‌لە هیچ شوێنێك بۆ ماوەی زۆر نه‌یتوانیوه‌ بەمێنێتەوە وژیانێکی سه‌قامگیر پێکەوە بنێ. بۆ بژیوی ژیانی زۆر کاری کرووە، کە زۆریش رە‌قی لە ملایەتی بووە ، بەڵام لەسەرتای هەرزەکاری دا مه‌لایه‌تیشی کردوە ، هەر وەك لە هۆنراوەکانیدا رەنگیان داوەتەوە شەرمی لە هیچ کارێك نەکردوە کە هۆی ئارق رشتن ورنجی شانی لە گەڵ کێشابێ . خۆی له‌ هه‌موو کارێك هەڵقورتاندووە. رۆژنامه‌گه‌ریی، ئاشه‌وانی ، موچه‌خۆری حکوومه‌تیش بووە ،پۆلیسی ،جنگڵبانی ،سەپانیو نیوەکاری ، لە کاتێك کە ئینگلیزەکان دەست بە درووستکردنی تونێلی دربندیخان دەکەن ئەویش ماوەک کاری کردووە. وە چەندین کاری تری تاقت پڕووکێن.مامۆستا(قانیع) مرۆڤێکی نه‌فس به‌رز و پێ له‌سه‌ر عه‌رز بوه‌ و باوه‌ڕی به‌ نوێبوونه‌وه‌ بوه‌ و هیچکات له‌ یه‌ک شوێندا و له‌یه‌ک بۆچووندا قه‌تیس نه‌ماوه‌. ماوەیەکیش لە کاتی دەسەڵاتە خۆماڵیەکەی ( شێخ مەحمودی ) لە سلێمانی ژیاوەو یارمەتی دەرو مووچە خۆر بووە. دواتر زمانی ناوەستێ و دەری دەکەن . بۆ ئه‌و سه‌رده‌مه‌ و رووناکبیرێکی وەك مامۆستا (قانیع) کە بەوزمانە تیژو بێمنەتییەوە ئاسان نبوە نەشی ویستوە بیرو هەستی بزۆزی رامی ژیانی بەڵێ بکات. لەگەڵ ئەوش دا زۆر ئارەزووی گەڕانی بووە و زانیویە ، کە بەو گەڕان و سەر بزۆزیەی باشتر توانیویەتی دریای بیری برفڕاوان تر بەکات و لە (سوودی گەران)دا دەڵێ :

(سوودی گەڕان)

هەر کەس وەک سێبەر لە ماڵ دەرنەچوو ← فائدەی مانگ و رۆژ بۆ ئەو نەبوو

تا نەچێتە بن بەحرێکی بێ پەی جەواهیر و دوڕ چۆن پەیدا ئەکەی؟

هەرکەس تەمەڵ بێ لە ئیش و فرمان قەت زێڕ و زیوی نایەتە گیرفان

ئەگەر هونەرمەند نەچێ بۆ سەفەر بەکاری نایەت جەوهەر و هونەر

باز لەسەر هێلان گەر نەچێ بۆراو کەو کۆتری چۆن بۆ دێتە داو؟

درەخت بجوڵێ لێرە بۆ ئەوێ تەورو تەوراسی نزیک ناکەوێ

ئاو گەر نەجوڵێ فایدەی چیە؟ خەلە داشتنی بە ئەبەد نییە

دێ چٶڵ سەد هەزار قانعی فەوتان شوێنی دیار نییە تا ئاخر زەمان

هەر چندە جێگای گومانییەو هه‌موومان ئەو راستیە ده‌زانین که‌ ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی شاعیر تێدا ژیاوه‌، کوردستانی دابه‌شکراو له‌وپه‌ڕی هه‌ژاری و دوواکه‌وتوویی خۆیدا بووه‌ ،زۆر بەی ئایینەکان و(دینی ئیسلام )بەتایبەتی له‌ ژیان و هه‌ست و نیستی خه‌ڵک و کۆمه‌ڵگادا زاڵ و ده‌ستی باڵای هه‌بوه‌. بۆیه‌ زۆر ئاسایی بووە که‌مامۆستا (قانیع)یشی تێدا گه‌وره‌بوو و راهاتوی ئه‌و کۆمه‌لگه‌یه‌ بووه‌، هەر بۆیەش دەر دەکەوێت لەسەرە تای لاوی و شێعریدا هه‌ستی ئایینی به‌سه‌ریدا زاڵ بووە. وە لە پێج خشتەکیەکدا ئاوا هەستی خپی دەر دەبرێو دەڵێ:

یا محەمەد لێو بە بار و دڵ بە بوریانم مەکە

ئەی ڕەئیسی ھەردوو دنیا، دیدە گریانم مەکە ← دەستە ئەژنۆ و چاوەڕێگەی دەستی یارانم مەکە

من کە ئالی تۆم، زەلیلی باری عصیانم مەکە غەیری قاپی ڕەئفەتت، بۆ کەس سەناخوانم مەکە

وە هەر وەها نموونەی شێعری لەم جۆرەشی هەیە کە لە „جەژنی قوربان“ دەینووسێت بەڵام لێرەشدا لایەنە رووناك بیریەکەی زاڵەو لێرشدا هاور بۆ هەژاران دەکات و دەڵێ:

(جــــەژنی قـــــوربـــان)

وەرە قوربان لەسەیری جەژنــــــــی قوربان ← سەمـــــــاوار پر لە نار و خانــــــە بێ نـــان

بــــەهــــەر جۆرێ برنــــــج پەیــــدا کراوە لەگەڵ نەختێ کەرەی دێـــی کانی سـانان

بەڵام زۆر حەسرەتە بۆ ڕانــــــــــە گۆشتێ فیدای چێشتی بکەی وەك قۆچـــی قوربان

ئەفەرمووی گیسکەڵێ یــــــــا قەڵغی کۆن ئەبێ بزنێ زەلام بێ و نەختێ ریشی پان

بەمێزەر هەر وەکـــــــوو حاجـــــــی درۆزن لەریشا هەر وەکـــــــــو شێخانی کـــــۆڵان

لەمویـــدانی حبووبی میسلی سۆفـــــی وەکوو دەروێش قــــــەمچی ڕەش بەعنوان

لە ئادابـــــــی ســـواڵا شێخی سەر سەوز درۆزن بــــــــێ وەکــــوو خانی مەریـــــوان

کەوەختێ بێیتە سەر مەیـــــــدانی ئەشعار وەکوو(قـــــــــانــــع) غەزەلباز و سەنا خوان

به‌ڵام مامۆستا (قانیع)یەکێکە لە شاعیرە رووناکبیرەکانی سه‌رده‌می خۆی، بیرو باوەری سوسیالیستی بەسەری دا زاڵ بووە . لە شێعری ( یەکگرن)دا روودەکاتە چینی هەژاروو دەڵێ:

با هه‌موو جوتیار و پاڵه‌ و ره‌نجده‌ران ← یـــه‌کــگرن تا ده‌بنه‌ هــێز و پــشتیوان

هەڵ گرن یەك سەر دروشمی هاوبەشی بێ جیاوزی لە سەر ڕەمز ونیشان
هەڵگرن پاچ وچەك وبێڵ وقەڵەم هەر لە ڕۆشنبیر هەتا شوان و سەپان
هەڵتەکێنن ئەم نیزامە بۆ گەنە دابڕێژن کۆشکی یەکسانی ژییان
تێکی بشکێنن وزەوئامانجی بەگ تەفروو تين کەن ڕێشە کێش کەن میروجان
کاکی کۆلاك دەس لە گەردەن هەڵبەسێ تابڵێن ها، یەکێتی دەستی شکان
عەرزوئاو بۆ چینی جوتیاری هەژار بەر هەمی نۆش کا وەك ونۆشی گیان
ئێوە شۆڕشگێر بن پێشڕەوتان هەیە یەکێتی چەن کۆشکی شاهانەی ڕمان
کۆمەڵێ سۆشیالیزم بونیاد بنێن تاوەکو ببنە نموونە بۆ جیهان
کۆمەڵێك بن پڕ لە بڕواو یەکێتی ئاگرێك بن بۆ گیانی زاڵمان
شاربەدەر کەن دەر بەدەرکەن بێ وچان ئەو کەسەی خوێنی ئەنۆشین وەك شەراب
سەر نگوون کەن بیکەنە پەندی زەمان قەد لە بارووت وگولە وشەستیر وخوێن
سڵ نەکەن تا ئەچنە هەوارگەی گەلان ئێوە بن چینەوبناغەی کۆمەڵن
نەزری شانی ئێوەیە ئەرکی ژیان تێخرۆشن، تێکۆشن، کۆڵ نەدەن
تا بەرۆر بیهێننە دەس مافی ڕەوان نووکی پاچ وبیری ورد وهێزی لەش
ببنە بورکانێك لەگیانی دوژمنان رێك خەن یاساو نیزامی هاوبەشی
بابروخێ شاه وتەختی خائینان بەگلەر وسەر مایەدار وخان ومیر
پەت بکەن ڕایان بکێشن بۆ نەمان ئەو حەلەی کاتێ وڵات ڕزگاری بوو
پیاو و ژن پیرو جونتان شان بە شان هەوڵ بدەن بۆ ئاوەدانی ومەعریفەت
تاکو بێنە ریزی پێشکەوتوی جیهان ئەو دەمەش ڕۆڵەی پڕۆڵتاری کورد
دەبنە ڕابەر بۆ وڵاتی کوردستان کاشکێ یاسایەکی تازەم من ئەدی
پڕ لە سوود بێ بۆ گەل وبۆ نیشتیمان چارە نووست خۆت ئەبێ دیاری بکەی
نەك تەمایەر بی کە بۆت کەن هەندەران قانعا ساتۆش لە گەڵ لاوانی کورد
روو کەنە مەیدان وەکو شێری ژیان

له‌گه‌ڵ ئه‌وشدا خۆی رێکخستوه‌ و زۆر شارەزاییانە وەك رووناکبیرێك و لە برگی ئایندا مەبەستەکانی خۆی گیاندووە. بەڵام لە کاتێکدا کە ناتوانێت بەربەهەستە نەتەویەکانی بگرێت، دوای چه‌ندین ساڵ خوێندن له‌ حوجره‌کان و سه‌فه‌ری شارو گوندەکان ،راستەو خۆ دێتە گۆڕەپان و به‌و ئه‌نجامه‌ ده‌گات ، که‌لە برگی مه‌لایه‌تی دا کەمتر دەستی ئاواڵەیە هەر بٶیە بە بێ دوودڵی به‌رگی مه‌لایه‌تی له‌به‌ر ده‌ر دێنی و تا کۆتایی ژیانی روی تێناکاته‌وه‌ لە بەرەی هەژاراندا دەمێنێتەوە. ئه‌و هەڵوێستەی مامۆستا (قانیع) کاتێك بایه‌خ و نەرخی دیاره‌ که‌ هەموومان دەزانین هیچکات له‌باری جۆنیه‌تی ژیانه‌وه‌ وه‌زعێکی باش و پۆشتە نه‌بوو. بەڵام له و‌ سەردەمەی که‌ شاعیری تێدا ژیاوە، کە بیویستایە به‌هۆی دواکه‌وتوویی ئه‌وده‌می کۆمەڵگاو، مه‌لایه‌تیی بکرادایه‌، زۆر به‌ ئاسانی ده‌یتوانی ژیانێکی ئاسووده‌ بۆ خۆی و ماڵ و منداڵی بینابکات. به‌ڵام مامۆستا (قانیع )نەهاتووە ،ئەو بیر‌وباوه‌ڕەی هەیبووە به‌ ماڵ و سەر وەت بیگۆرێتەوە و، ژیانی هەژاری شیرن تر بووە.وەك لە هۆنراوەی( بەندیخانە)دا نووسی و یەتی و دەڵێ:

( به‌ندیخانه )

ئاخرین ماڵی ژیانم کونجی به‌ندیخانه‌یه‌ ← ئه‌م که‌له‌بچه‌ مه‌رهه‌می زامی دڵی دێوانه‌یه‌

زۆر ده‌مێکه‌ چــــاوه‌روانی زرزه‌ی زنجیر ئه‌کــــــــــه‌م سه‌یری ئـــــه‌م زنجیره‌ که‌ن وه‌ک زێوه‌ری شاهانه‌یه

بووکی ئازادیم ئه‌وێ خوێنم خه‌نه‌س بۆ ده‌ست و پێ ئه‌ڵقه ‌ئه‌ڵقه‌ی پێوه‌نم وه‌ک پڵپڵه‌و له‌رزانه‌یه‌

گه‌رچی دوژمن وا ئه‌زانێ من به‌ دیلی لاڵ ئه‌بم باش بزانێ کونجی زیندانم قوتابی خانه‌یه‌

گرتن و لێدان و کوشتن عامیلی ئازادی‌یه‌ تۆپ و شه‌ستیر و که‌له‌بچه ‌لام وه‌کوو ئه‌فسانه‌یه‌

بیری ئازادیم له‌ زیندانا فراوانتر ئه‌بێ قۆڕَ به‌ سه‌ر ئه‌و دوژمنه‌ هیوای به‌ به‌ندیخانه‌یه

گه‌ر به‌ ئازادی نه‌ژیم مردن خه‌ڵاته‌ بۆ له‌شم نۆکه‌ری و سه‌ر دانه‌واندن کاری نامه‌ردانه‌یه‌

چاوه‌ڕوانی شۆڕشێکم عاله‌مێ رزگار بکا میلله‌تم بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ کردوه‌ی شێرانه‌یه‌

چه‌کی شۆڕشگێڕی من نووسین و بیر و باوه‌ڕه‌ راپه‌ڕینه‌ هه‌ڵمه‌ته‌ پڕ نه‌عره‌ته‌ی کوردانه‌یه‌

„قانع“م ئه‌مڕۆ له‌ زیندانا به‌ ئازادی ئه‌ژیم سه‌د هه‌زار له‌عنه‌ت له‌وه‌ی وا نۆکه‌ری بێه‌یه

مامۆستا (قانیع) هەربە وازهێنێان کاروباری مەلایەتی ناوه‌ستێ و لە دووا کۆتاییەکانی شه‌ڕی یه‌که‌می جیهانی و سه‌رکه‌وتنی شۆڕشی ئوکتوبر له‌ روسیه‌ی قەیسر، زیاتر له‌گه‌ڵ بیری سوسیالیستی ئاشنا ده‌بێ ولە شێعرەکانیدا ڕەنگدانەوەی ئەو بیرۆکەیان پێوە دیارە. تا ده‌گاته‌ سه‌ره‌تاکانی شه‌ڕی دوه‌می جیهانی به‌ته‌واوی سوسیالیزم وه‌ك کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی دادپه‌روه‌رانه‌ بانگه‌شه‌ ده‌کات و ئاسووده‌یی و داهاتووی گەل و ولاته‌که‌ی و کۆمەڵگای مڕۆڤایەتی له‌ بەر فراوان بونی سوسیالیزم دا ده‌بینێت . هاتووە ترسی چاندوە لە ناو دەرەبگ و چوسێنەرانی ئەو سەردەمە و دەڵێ:

گوێگره‌ قانونی سۆشیالستی ده‌نگی داوه‌ ← رۆژی مه‌رگت زۆر نزییکه‌ ئه‌وه‌ ده‌نگی یاسینته‌

نۆکه‌رو پێش خزمه‌ت و کاره‌که‌ر و دایانه‌که‌ت که‌وته‌ رۆژی خۆی بزانه‌ دوژمنی خوێنینته

باخێ هێنده‌ قایم و مه‌حکه‌منه‌بوی من نه‌تگه‌مێ ده‌ستی ئیستعماره‌ هێزو کۆمه‌ک و په‌رژینته

مامۆستا (قانیع) بەبێ هۆنیە کە بە شاعیری چوساوەکان ناوبانگی دەر کردووە. ئەو هیچ کات و لە نالەبارترین باری ژیانیشیدا ، پشتی تێنەکردوون و خۆی لە چه‌وساوه‌کان و هه‌ژارانی نیشتیمانەکەی هەڵنەواردووە، نه‌ک هه‌ر له ‌بیر نه‌کردون، به‌ڵکودڵ سۆزانەو خۆی شێوازێك له‌ ژیان هه‌ڵ دەبژێرێ که‌ زۆر بە خێرای دە چێتە ناو چینی چه‌وساوه‌‌کانەوە.لە ناخی دڵه‌وه‌ بەگژ ناعه‌داڵه‌تی دا چۆتەوە ولە بەرەی چه‌وسا‌وه‌کانەوە هاواری ده‌کرد و زه‌حمه‌تکێشانی وڵاتەکەی بۆ وەدەست خستنی مافە رەواکانیان هانده‌دا.و دەڵێ:

کورێکم ئەوێ!) (

‌کورێکم ئەوێ کوڕی مەیدان بێ ← بۆ جێماوی خۆی پیشەی گریان بێ

بۆ گەڵ و هۆزی قۆچی قۆربان بێ لە رێگەی خەبات راست و رەوان بێ

لە تێکوشیندا بە بێ وچان بێ کوڕێکم ناوەی بیکارە وەک من

نەوێرێ بڕۆات بۆ جەنگی دۆژمن سڵکا و داچلەکێ لە دەریای بێ بن

بیری بخاتە سەر کچۆڵە و ژن هەموو خەباتی بۆ بەرگ و نان بێ

کورێکم ئەوەێ کە کوڕی قۆز بێ خاکی نیشتمان لە لا پێرۆز بێ

هەوڵ و تەقەلای بۆ بەرزی هۆز بێ خۆشترین جەژنی جەژنی نەورۆز بێ

خزمەتگوزاری گەلی کوردان بێ کورێکم ناوێ ڕۆن دا لە سەری

چەپکە گوڵ بدا لە بەر کەمەری کۆڵانە و کۆڵان هەر وەك سەرسەری

بە سوررێتەوە لە شوێن موشتەری گرێی دڵەکەی داخی کچان بێ

کورێکم ئەوەێ دەست بداتە شیر چاو نەتروکێنێ بەرامبەر بە تیر

خەمی وڵاتی دەرنەکا لە بیر بە هەڵمەت لاو بێ پیر بێ تەگبیر

لە نەوەئ کاوە و شای کەریم خان بێ کوڕێکم ناوێ شێت بێ بۆ دۆلار

ڕوو بکاتە دەرگای پیسی ئیستعمار بۆ چلکاو خواردن بێ بە خزمەتکار

پێکەوە بنێ هەیوان و تەلار کەری ژێر باری مام کاپیتان بێ

کورێکم ئەوەی وریا و زانا بێ رۆژی تەنگانە زۆر بە توانا بێ

لە رێی نیشتمان سەری دانابێ ئەگەر وا نەبێ لە گەڵما نابێ

مردن و ژیان لە لای یەکسان بێ

ئه‌گه‌ربەمان هەوێت له‌ سەر پرسی کورد و ناسیونالیسمی کوردی لە مێژووی شێعرو شاعیرانی گەلی کوردەوە، به‌ مانای هه‌ست کردن به‌ نه‌ته‌وه‌ بوون و بانگه‌شه‌ و هه‌وڵدان بۆ هەنگاوبرەوسه‌ربه‌خۆی بدوێین، نابێ گومانمان لە مامۆستا (قانیع) بێ ، کە کورد گەورە شاعیرانی وەك ( ئەحمەدی خانی) و (حاجی قادر)و (فایق بێکەس) چەندانی تریشی بووە، وە شوێن کەوتوویەکی وه‌ك مامۆستا (قانیع)یشیان بووە . یه‌کێکە له‌وخەمخۆرە رووناکبیرانەی لەهەموو قۆناخه‌کانی ژیانی دا هاواری بۆ کردووە، و دەڵێ :

ئەی وەتەن! خۆ من بە ناحەق سەرکز و ئاوارە نیم ← ڕۆڵەکەی خۆتم بە پاکی دوژمن و خوێنخوارەو نیم

چونکە ڕۆڵەی کوردستانم، وەحشی و پەتیارە نیم وا مەزانە! کەوتە ڕۆژی خۆی، وەھا بێکارە نیم

سەیری مەغزی دوژمن کە، تێکەڵی خوێناومە

* * *

قوربانی ئەم خاکەیە، ئەم ڕۆحە لەبەرما ← سۆزی دڵی پڕ دەردە، کە خولیایە لەسەرما

ئامادەیی مەیدانم و ئەم بەرگە کە پۆشیم کفنە، نەوەکو چاکەت و پانتۆڵە لەبەرما

گه‌ر بەوردی چاو لە هۆنراوەکانی مامۆستا (قانیع) بکه‌ین به‌شێ هه‌ره‌ زۆری باسی گەلی کورد و مه‌ینه‌ت وبێمافی و چه‌رمه‌سه‌ریی ئه‌م نه‌ته‌وه‌یه‌ وداخ و هاوار بۆسەر بەستی و به‌ ده‌وڵه‌ت بوون و سه‌ربه‌خۆیی نیشتیمانی کوردانە .وە دەڵێ:

) (قانع و سەری

سەرێ پڕ نەبێ لە سەودای نیشتمان ← دایم گێژ نەبێ لە خەم بێ دەستان

گەر نەیەتە سوڕ بۆ دەوای دەردان هەر تەوالێت کاو مێزەری گران

لە خوا ئەخوازم کە بە بڕین چێ تا دوا هەناسە بەزارو شین چێ

سەری خۆی بەرز بێ و چش بکا لە هۆز بێ سەر ببینێ خۆی بکا بە قۆز

فرمێسک نەرێژێ بۆ جێماوی کۆز ئا‌خ هەڵنەکێش ئاهی جگەر سۆز

لە خوا ئەخوازم کە بە بڕین چێ تا دوا هەناسە بەزارو شین چێ

مامۆستا (قانیع) شارەزایەکی بێ وێنەی لە هۆنینەوەی شێوازی شێعری نیشتمانی دا هەبووە، که‌به‌راستی تووشی سەر سورمانیت دەکات . له‌ هه‌ڵبژاردنی وشەکان وجێگورکە پێکردنیاندا نموونییە.ئەوهاتوە لە شێعری دڵداری دا باسی سەر بەستیت بۆدەکات ،لە شێعری ئاینیدا باسی کوردایەتیت بۆدەکات .کە له‌ ناو هۆنراوەکانی دا سه‌دان و بگره‌ هه‌زاران شێعری نه‌ته‌وه‌یی و پڕ مانای دیکه‌ بەرچاو دەکەون .کە هاتووە، تێکی هەڵ کێشی بۆکردوون .دەڵێ:

که دو لبه ر باده نوشی کا ئه بی من خزمه تی میو که م ← به شه و ئا و دیری باخات و بروژ ده فعی چلو چیو که م

ئه و نده یاس و بیزارم له چه رخ و ئه هلی ئه م چه ر خه ئه بی ته قلیدی مه جنون و خی یالی ژینی سه ر کیو که م

چ روژ یکه خوا ئه مرو که هاواری بر ینداریم نه و یرم بانگی بو هه له ه م بو بو له بوله ژیر لیو که م

مو قه دده ر بالی توند به ستم ده ری کردم له ناویاران مه گه ر ئه مجا به نا چاری ره فیقی جنتی و دیو که م

که باخی ئا ره زوم ئه مرو نه بی زاهید له مه حشه ر دا ئیتر بوچ ئاوه زوی باخی هه نارو قه یسی و سیو که م

خه یالم و ا بو گوچانی نه صیحه ت هه لگرم بوران وه کو مو سا له دهشتی ئه قده سا شوانانه هه ر عیو که وم

شعیبی که نه دی شه رتی شوانیم به جی بینی ئیتر بوچ خز مه تی رانی به بی سود و به بی خیو که م

چ خوشه (قانع) ئه مرو له ده شتی وه حده تا وه ک تو به هیوای چه ژنی سه ربه ستی له خوینی جه رگ پارشیو که م

مامۆستا (قانیع) له‌ درێژه‌ی ته‌مه‌نی شێعریدا زۆر قۆناخ وشێوازی فیکریی جیاوازی تاقی کردۆتەوه‌ . به‌ڵام هۆنراوەکانی ئەودەردەخەن‌ کە هەموو تەمەنی بیرورای له‌ یه‌ك روانگه‌داو لە سەر پێی خۆی راوه‌ستاو بووه‌، ئه‌ویش تاسەر مۆخ کورد بون و بانگه‌شه‌ی نه‌ته‌وه‌بوونی گەلی کورد و رزگاریی کوردستانی مەزن بووە. وە دەڵێ:

من کە ڕۆڵەی کوردەکانم تورک و تارم بۆ چییە؟ ← تا برای پشتیم ببێ یاری لە مارم بۆ چییە

تا کڵاشی بەن چنی ژێر مەحکەمی خۆم دەس با قۆندەرەی تەسک و تروسک و لار و خوارم بۆ چییە

تا کتێبی وەسفی خاکی کوردستان ئینشا ببێ وەسفی رکن‌ ‌آباد و نەهری روبادم بۆ چییە

شەربەتی هەرمێ لەت و دۆشاوی شۆکەم دەس کەوێ ئارەق و تریاکی هەر وەک ژەهری مارم بۆ چییە

نەی کە شومشاڵە عەزیزم، سەد گرامافۆن ئەژی سۆزی شومشاڵم ببێ من عوود و تارم بۆ چییە

لەچوار چێوەی شێعری دا ئاشکڕایە ،کە له‌ ته‌مه‌نی لاویه‌تی دا جیاوازیی وناعەداڵەتی چینایه‌تی بەینی هەژاران و ده‌ره‌به‌گه‌کانی هه‌ست پێکردووە، لە گەڵ ئەوشدا خۆی ده‌ناسێ وهه‌ستی نه‌ته‌وا‌یتی زیاتر به‌رز و قووڵ بۆتەوە. بەڵام لە‌ خه‌باتی چینایه‌تی“دژی ده‌ره‌به‌گایه‌تی“نه‌یتوانیوه‌، به‌سه‌ر هه‌ستی نه‌ته‌وه‌یی‌دا زاڵ بێت. ئه‌وه‌یه‌ که‌ ده‌بینین چ له‌ سه‌رده‌می لاوێه‌تی و چله‌ سه‌رده‌می زاڵ بوونی هه‌ستی ئایینی و چ له‌ کاتی سۆز بۆ سوسیالیزم دا هه‌میشه‌ هه‌ستی نه‌ته‌وه‌یی و خه‌بات بۆ رزگاریی کوردستانی له‌ پێشه‌وه‌ی باوه‌ڕه‌کانی دیکه‌ی داناوه‌ و بانگه‌شه‌ی کردوە. وە دەڵێ:

( دڵی بێ خەم )

دڵ کە خاڵی بێ لە خەم، من ئەو دڵە وێران ئەکەم ← کەللەیێ گەر تەم نەکا، ئەو کەللە بەرد باران ئەکەم

روو بە ئەشکی خوێن نەنەخشێ، سیمی سادەم بۆچیە جەرگ ئەگەر داخی نەبێ، ئەو جەرگمە بوریان ئەکەم

ئەشکی چاوم، رەنگ و رووی شۆریمەوە و بردی تەواو رووی سپیم فرمێسکە، بۆیە من وەها گریان ئەکەم

قەت لە پیریمۆ مەزانە، منەتت گەردنە کە چیم بۆ تەشەکور، رەمزی ئەبرۆت قامەتم گۆچان ئەکەم

مامۆستا (قانیع) هەر وەك لە سەرەتاوەش باسم کرد زۆر بەی شارو گوندەکانی کوردستانی ڕۆژ هەڵات وباشور گەراوەو باسی زۆر شوێنیشی کردوە لە هۆنراوەکانیدا. „سلێمانی“ ش یەکێك لەو شوێنانەبوە کە زۆری پێخۆشبوە .ویستویەتی لە گەڵ شاعیرەکانیو کەسەناودارەکانی دۆست بێ . هەر کاتیش روویکردبێتە سلێمانی لە ماڵی „شێخ قادر)ی عەفید برای شێخ (مەحمود) و لە دیوەخانی (حەپسە ) خانی (نەقیب) ماوەتەوە .لە یەکێك لە شێعرەکانی دا باسی شێخ ( قادر) ی کردووەو دەڵێ:

(سڵاو)

کوردستان سەد سڵام لە کوێستانت ← مەرحەبا مەرحەبا لە گەرمـــــــــــیانت

سەرو ماڵم فیدای ئەییوبـــــــــــــــــت گیانی من بێت بەقۆچی قوربانـــــــت

کوانێ جەمشید و رۆستەمی زاڵـــت کوا کەریـــــم خان و خــــانی خانانــت

کوانێ شێخ قاادر و شەریف چەلەبی؟ کو چەچەی سەف شکێنی مەیدانت؟

کوردستان !تۆ بەهەشتی عـــەدنانی سەد وەکوو قانعی سەنا خوانــــــــت

تا دواتر هەندێک ناحەز لە ساڵی چلەکاندا تۆهمەتی ئەوەی بۆ هەڵ دەبەستن کە گوایە ئەو جاسوسی بۆ ئینگلزەکان دەکات . بەو کارە ناشیرینەشیانەوە ناوەستن ( برایم ئەحمەد) بیرێزیەکی زۆری پێدەکاو لە سلێمانی کە بە شاری رۆشن بیران ناسراوە دەری دەکاو پێی دەڵێ :
کە بێرەدا بێیتەوە خراپت بەسەر دێنم!

مامۆستا ( قانیع)یش ئەم هۆراوەی نووسیوە و ئەوندە نەفس بەرزیش بووە. ناوی نەهێناوە . دەڵێ:

(بۆ جەنابی)

ئەگەر خوێنم برێژن شەو لەسەر جێم ← زمانم دەربکێشن تا بەری پێم

بەدەست دەستاری نانی دوژمن کەم لە حەپسی زوڵمی ئەم دەورە بڕزێم

بەزستانا لەناو بەفرو سەهۆڵا فەلاقەو ئەزییەت و دارکاری بکرێم

بە هاوینا بەبێ ئاو بەبێ نان بەکوێری بمخەنە سەحرایەکی دێم

بەدەرزی کێوی گۆیژەم پێ بکێڵن ئەوی هاتۆتە سەرزارم هەر ئەی ڵێم

لەوەم پێ چاکترە بجمە وڵاتێ کەکەس نەمناسێ کە کێمو کور کێم

ئەگەر قانع لەلای بەهەشت بێ خەجاڵەت بم ،ئەگەر جارێکی تر بێم

یان خۆ لە ( چۆنیەتی زەمانە)دا دەڵێ :

(چۆنیەتی زەمانە)

بێ حــەیایی باوە ئەمـــڕۆ،قوڕ بەسەردا کا حەیا ← کەندەڵان سەربەرزو شادە،خــۆی بشـــارێتۆ چیا

گوڵ ئەگەر ئەقڵی ببێ،قەت سەر لە خاک ناکاتە دەر چونکە رۆژی دڕک و داڵە و گەرمـی بازاڕی گــیا

ئەی فەلەك راستۆ نەبی، بۆ رێك‌و پێكی دەورەكەت گــــورگ ئەبـــێتە شـــوانی ران‌و دز ئەبێتە ئەولیا

با،لە هــەورا سەرنیگون بن مانـگ یا رۆژی جـوان شەمــشەمە کوێرە ئەڵێ:من نامەوێ شوعلەی چرا

پێویست ناکات لە سەر ئەو هەستە زامدارەی هیچ بەڵێم : بەڵام زۆر جێگای داخە ! مامۆستا (قانیع) دوای ماوەک لەو بەسەر هاتە هەواڵی ئەو جەمووجوڵانەدەبیستێ کە لە مەهادباد و بەر لە کۆمار خۆی دەگەیەنێتە سابلاخ ،وەك دەڵێن هەر بە پێ لە شارەزوورەوەتا مەهاباد ڕۆیشتوە لە خۆشیان . پێش رۆژەکانی ڕاگه‌یاندنی کۆماری کوردستان و هه‌ڵکردنی ئاڵای کوردستان کەدەکاتە „٢“ی رێبه‌ندانی „١٩٤٦“ خۆی ده‌گه‌یه‌نێته‌ مه‌هاباد. بەر لە وڕۆژانە چاوی بە مامۆستا (هەژار)ی کوردان دەکەوێت و مامۆستا (هەژار) دەچێتە لای قازی( مەحمەد) بۆ وەرگرتنی کارێك بۆ مامۆستا ( قانیع) بەڵام پێشەوا بە مامۆستا ( هەژار) دەڵێ :
من بیستومە قانع جاسوسی ئینگلیزەکانە ، مامۆستا (هەژار)یش دەڵێ : قوربان ئەو کابرایە تەمەنی نەزیکەی“ ٦٠“ساڵ دەبێ و تا ئیستا تیر بەسکی خۆی نان نەخواردوە ،باشە ئەو بەر تیلەی بۆکەی هەڵ دەگرێت ؟ کاکە من دەبمە زمانەتو هەرکات کەوابوومن بە جێگای وی ئیعدام کەن .پێشەوای نەمریش دەڵێ:
تۆراست دەکەی بەڵام هابخوێنەوە زیاتر لە „٢٠٠“ بڵگە نامەمان بۆ هاتوە ، دیارە کوردەکانی وێ بەیەکەوە خراپەن !. دواتر لە دێ ی کلبە رزاخان دەی کەن بە مامۆستای زمانی کوردی وهه‌تا رووخانی کۆمار له‌ نزیکی کۆماری کوردستان دەبی و به‌ ته‌واوی تواناوه‌ پشگیری کۆمار ده‌کات. هه‌ر له‌و ماوه‌دا چه‌ند شێعری به‌ سه‌ر کۆمار و پێشه‌وا وئاڵای کوردستان دا هۆنیوه‌ته‌وه‌ . و پاش روخانی کۆماریش ئه‌وه‌ی ده‌روونی پڕ له‌ خه‌فه‌تی بوه‌ له‌ قاڵبی شێعردا ده‌ری بڕیوه هەم دیسان بەرەو خوار گراوەتەوە ولە رێگاش دا یەکێك لەمنداڵەکانی لێوندەبێت .تا ماوەك دواتر بۆی دەدۆزنەوە دەی گرێنەوە لای .مامۆستا ( قانیع) لە وەسفی ئاڵای کورستان دا . دەڵێ:

بۆ روونکردنه‌وه‌ی ئه‌و هه‌سته‌ جوان و بێگه‌رده‌ی مامۆستا ( قانیع)، که‌ بێگومان له‌ پڕۆسه‌ی گه‌شه‌کردنیدابووە و گه‌یشتۆتە پۆپەی کوردایه‌تی.مامۆستا (قانیع) له‌ بواری ژینگه‌ پپاراستن و نیشتیمان پەرستیدا چه‌ندین شێعری جوانی هۆنیوه‌ته‌وه‌ ،ولەم پێنج خشتەکیەکدا دەڵێ:

ئه‌ی وه‌ته‌ن !باخچه‌ی ته‌بیعه‌تت کافییه‌ بۆ جه‌نه‌تم

مه‌نزه‌ره‌ی سوبحی جه‌مالت،شافیه‌ بۆ میحنه‌تم تۆ ته‌بیبی ده‌ردی دڵمی،بۆیه‌ ڕوو له‌ سیحه‌تم

لاده‌بێ بۆنی وه‌نه‌وشه‌ی چیمه‌نت سه‌د عیله‌تم لێو به‌بارو ده‌سته‌ ئه‌ژنۆ،سه‌رکزی کوردانمه

مامۆستا (قانیع) لەرووی خۆڕاگری وهەڵوێستی و به‌کرده‌وه‌گه‌یاندنی قسه‌کانی دا بێوێنەیە . گەلی کورد له‌ مێژوی خەبات وخۆراگریدا زۆر کەسی ناودارو بلمەتی تێدا هەڵکوتوو. هەم لە شاعیران و نووسه‌ر، یا هه‌ر رووناکبیرێك له‌ به‌رهه‌مه‌کانی خۆیان‌دا زۆرلاف وگەزافی گه‌وره‌یان لێداوە ئاویان وەچیا هەڵ گێراوە، به‌ڵام کاتێک که‌وتوونه‌‌ته‌ ته‌نهگانەوە یا له‌ باری مادی‌یه‌وه‌ تووشی گرفت هاتون و بۆ مشتێک دراو، هه‌موو قسه‌ وبه‌ڵین و هاواره‌کانیان لە بیرچۆتەوەو پشتی میلەتیان بەرداوە، یا کاتێك هونه‌روه‌رێك که‌وتوه‌ته‌ ژێر ده‌ستی زاڵم و دیتنی هێندێك چه‌رمه‌سه‌ری له‌ قسه‌کانی پاشگه‌ز بووه‌ته‌وه‌و داوای پاکانەی کردووە. دیاره‌ ئه‌وه‌ی باسم کرد هه‌موو که‌س ناگرێته‌وه‌ و هه‌ر له‌مێژوودا زۆر که‌سمان هه‌بوه‌ و ئێسته‌ش هه‌مانه‌ که‌ تا دوادڵۆپی خوێنیان له‌ باوه‌ڕه‌کانیان داکۆکی ده‌که‌ن و ته‌نانه‌ت گیانیان له‌ رێگه‌‌ی دا به‌خت ده‌که‌ن. بێگومان ئه‌م که‌سانه‌ هه‌میشه‌ جێگه‌ی شانازیی کۆمه‌ڵگه‌‌ی مرۆڤایه‌تی و نه‌ته‌وه‌‌ی کوردی رەسەنەن.هەر لەم بارەوە مامۆستا (قانیع) شێعری هۆنیوەتەوە وئەولایەنە نیگیتفەی بەشێوازێکی رەخنە گرانە لە هۆنراوەی (من و فلس)دا دەڵێ :
(من و فلس)

ئەی فلس وەڵڵا لە داک و باب و باپیر چاتری ← تۆ لە دووسەد خزم و خوێش و شێخ و دەستگیر چاتری

هەی بەقوربانی زرەت بم رۆژی سەودا و مامەڵە تۆ لە شیر و خەنجەر و بڕنەو گەلێ ئازاتری

وابزانم بێ ئەدەب نابم ئەگەر ئەمڕۆ بڵێم تۆ لە لوقمان و ئەرستۆ عالم و داناتری

من بە چاوی خۆم دیم کەمتیارت کرد بە شێر بەینی بەینەڵڵا لە خواجە و فەیلەسووف وریاتری

چەن زەبەلاح و قورمساخ و تەڕاحت کرد بە پیاو جە کە وابوو تۆ لە خوێندن چاتر و باڵاتری

کلکی کەر بەرز کەیتەوە ئەیکەی بە پێشەنگی قەتار ئافەرین بۆ تۆ فلس. بێ شک لە من داناتری

مامۆستا(قانیع) یه‌کێك له‌وکه‌سانه‌بووە. کە له‌ زۆر شوێنی ترش دا باسم کردووە،، مامۆستا (قانیع) چه‌ندین جار به‌ ده‌ستی ئاغه‌واتی ناوچه‌ی مه‌ریوان سیخوری کردن بە سەریەوە ،له‌لایه‌ن حکوومه‌تی داگیر کەری ئێرانه‌وه‌ گیرا وە، هه‌ر جاربەر دەستیان کوتبێ ئازار و ئه‌زیەتی زۆرو بەندیان کردوە ،بەڵام له‌ باوه‌ڕه‌کانی خۆی داکۆکی کردوه‌ و هیچکات بەڵێ قوربانی بۆ‌ دوژمانی خۆی و نه‌ته‌وه‌که‌ی بە رەوانەزانیوە‌. هەر چەندە هۆنراوەی خەمناکیشی هەیە کە لە بەندیخانەدا هۆنیویەتەوە بەڵام ئەوش بە مانای مل کەچی نەبوە بۆداگیرکەران و ، دەڵێ:

وەكوو ئاوی بنی گۆمێ، كه جێ مابێ له ڕووبارێ ← وەكوو بەردی سەری شاخێ، كه دانرابێ له دیوارێ

وەكوو كاتێ گەڵای زەردێ، دەسی بەربێ له سەر دارێ دڵم تەنگه له تەنیایی؛ نه هاوڕازێ، نه خەم‌خوارێ!

من ئەو بەردەی گرفتارم، كه دیلی چینی دیوارم من ئەو ئاوەی بنی گۆمم، كه جێ ماوم له ڕووبارم

گەڵای زەردم، مەلی پیرم، منم دڵداری زنجیرم لەبیرم دێ كه سێ ساڵه لەبەندی‌خانه یەخسیرم

له تاریكی ژیانم‌دا، له سووچی سەردی زیندانا به مۆرەی نەردی ناكامی، بەجارێ عومری خۆم دانا

بەڵێ! ئەو ساته لاوێ بووم، وەلێ ئێستا وەها پیرم هەیه جارێ؛ بەسەرهاتی خەمینی خۆم نیه بیرم

قەرەوڵ دێت و ڕادەبرێ، شەوانی عومرم ئەژمێرێ شەوێكیش وا منی دیلی، به دەستی مردن ئەسپێرێ

مامۆستا (قانیع) زۆر کون و کەلەبەری لە مێژووی ئەدەبی کوردی دا بۆ پڕ کردووینەتەوە .لایەنی دڵداری و خۆشەویستیشی بە شێوازێکی تەنزو پەندی بەسوود بۆ کچان وهەتا کورانیش دەگرێتەوە، لە (یاری چی)دا دەڵێ:

یاری چی ؟!

کـــــچ له‌ دوی کور ناگه‌ڕێ،هه‌ر کور به‌ کچ حاشا ده‌کا ← ئه‌و کچه‌ مه‌عسومه‌ نــــــاحه‌ق سه‌ر کز و ریسوا ده‌کا

کور ئه‌گه‌ر حه‌ز کا لــــه‌ کچ جــــــا ورده‌ ورده‌ دێته‌ لای گــــــوفتو گۆه‌ شیرین و جوان و پێکه‌نینین بــــه‌رپا ئه‌کا

چــۆنی خانم؟ به‌سیه‌ تا که‌ی هه‌ر له‌ مالی باب ده‌بی هاو سه‌ری تۆ زۆر مناڵه‌ ،جــــــــــوتی خۆی په‌یدا ده‌کا

سالێ تـــر گه‌ر شـــونه‌که‌ی ئینجا پێت ئه‌ڵێن پیره‌ کچ ئـــه‌و ده‌مه‌ پیرێ له‌گڵتا مــــامه‌ ڵه‌و ســـــــه‌ودا ده‌کا

لا چـــــۆ بابم من له‌ کوێ و شوکردنی ئێستام له‌ کوێ هـــــاو سه‌ری من له‌ و وڵاته‌ که‌ی خـــــه‌یاڵی وا ده‌کا

گــــه‌وره‌ کــــچ بنواڕه‌ بۆ مـــــن ،تو سه‌ری باب و برات وا دڵــــم بۆ تۆ ته‌واوی شــــین و وا وه‌یـــــــلا ده‌کــــا

بــــا ، من و تــــــۆ پێکه‌وه‌ په‌یمانی یه‌ک که‌وتن بده‌ین جا،بزانین کـــــێ به‌ دڵ پــــه‌یمانه‌که‌ ئیــــــــمزا ده‌کا

وا بنــــوسین،یا وه‌ســــڵ بۆ یه‌که‌کتری یا خاکی گۆڕ!! هه‌رکه‌سێ داوات بکا بێســـــوده‌ خۆه‌ ریــــــسوا ده‌کا

بـــۆ منیش موڵکی به‌هه‌شت پر بێ له‌ حۆر و بمده‌نێ گـــه‌ر دڵم بۆی راچه‌نی دووســـــه‌د که‌ڕه‌ت بیجا ده‌کا

مـــوخته‌سه‌ر،به‌و جـــــۆره‌ فێڵه‌ کار ده‌ قه‌ومێنێ ته‌واو ئــــــــــه‌و کچه‌ بێچاره‌یه‌ توشی هـــــه‌زار غه‌وغا ده‌کا

هـــــه‌ر کچێ ئه‌م وه‌ســــــیه‌ته‌م بگرێته‌ دڵ تێناکه‌وێ یاری چی؟ سه‌د تف له‌ چاره‌ی دا یکه‌ خۆ گێیی وا ده‌کا

یان لە هۆنراوەیەکی تری (شۆخی جوان)دا لە زمانی دڵیوە دەڵێ:

شۆخی جوان

دڵ دەڵـێ یاری تەڕ و شۆخی جوانم گەرەکە ← دۆشەکی نەرم و شـل و دەستەملانم گەرەکە

نەزەری دوور و خەیاڵـی پڕ و پووچم ناوێ خەمی ئەبرۆی سیەهی حەڵقە کەوانم گەرەکە

مەکر و ئەفسوونی ئەم و ئەو لە نەزەرما هیچە بۆقی نەی، دەنگی دەمەک سـاز و چەقانم گەرەکە

داو تەزویری درۆزن بە چ کـــــــــارەم نایەت زیــڕە زیڕی شەوی تاریک و نیهانــم گەرەکە

لابە تەزبیحی دووسەد دانە لە بۆ ئیشی ڕیا قەهقەهی خونچە دەم و چاوی جوانم گەرەکە

گەر بڵێن کەفی ئەتۆس هەرچیت ئەوێ حازرە بۆت سمتی خرتی شلکی دوختەر خـانم گەرەکە

قانعی وێردی شەو ڕۆژی ئەمەس هەر ئەیڵێیت روومەتی سوور و خڕی ئافەتی جوانم گەرەکە

‌لە „٠٦،٠٥،١٩٦٥“ گەلی کورد یەکێك لە خەمخۆرانی خۆی لە دەست دا .رۆحی شاد بێ .

گڵکۆی بێنازی شاعیری چەوساوەکان مامۆستا قانیع

هەندێکێك لە شێعرەکانی مامۆستا (قانیع)

( گەشتێك لە بەهەشتـا )

لە سەدەی نۆزدە کە لە دایك بووم ← تا سەدەی بیستەم ژیاوم و چــووم

نا میانە ناو گۆڕ کاتێ کە مــــــردم زۆر بە ئاسانی لە بیریان کــــردم

منیش چاوەڕوان زنجیری مـل بووم چاوەڕێی دوو پشک ماری زل زل بووم

هەتا چوار سەعات هیچم لێ نەهات بۆ خۆم ڕاکشـام، زۆر بەکش و مات

گوێم گرت، ورەور هاتە سەریــنم لە ترسا لەرزا، دڵەی بێ‌تینــــــم

چـاوم هەڵهێنا ئەوا دوو مەئمور بۆ من ئەگەڕێن خەیڵی بە زەروور

هاتنە ژوور سەرم کە زانیان پێم چاك ئەیانزانی کێـم و کوڕی کێم

وتیان: هەتاکوو لە ڕووی زەمین بووی ڕاستمان پێ بڵێ لە سەر کام دین بووی

ئێمە مەئمورین لەلای خـــواوە جوابمان نەدەیتۆ ناچینە دواوە

بەلیس ئەتکوژین،شەلەمارت ئەکەین لە ناو دۆزەخدا گرفتارت ئەکەین

ئەگەر وەراممان بدەیتۆ بەدڵ ئەتبەین بۆ بەهەشت بەناو باخچەی گوڵ

وتم: فریشتە قەزات لەگیانم بێ‌قەدری نەبێ ناوت نازانم

وتی من ناوم ئەرنەمــوکە هاوەڵەکەیشـم شێخ مەرنەموکە

خوا ناردووینی پرسیارت لێکەین وەرام نەدەیتــۆ بۆ دۆزەخ ئەتبەین

وتم: بۆ خوا ئاگادار نییە ئیشـم چلۆنەو کردەوەم چییە؟؟

تۆعەرزی نەکەی نازانێ من چیم؟ ئاخۆ بەهەشتیم یا جەهەنەمیم؟

باوەڕ بفەرموو کاکە ئەرنەموک تەبع ئەسابع، یا حوسنی سلوك

یارەسم و هەویە یا دەفتەر خدمە بەبێ زیادو کەم گشتیم لا جەمە

موتەخەلیف نیم لە نوێژو ڕۆژوو وازم لێبێنە دەرچۆ زوو بە زوو

کاکە ئەرنەموک کەلێم هاتە پێش سەرێکی سوڕدا لە چەشنی دەروێش

وتی:من چیمە لە نوێژ و ڕۆژووت لەسەر سەرفیترە ئەبەم ئابڕووت

فێڵ و فەرەجت بنێ بەو لاوە پارای ماڵانەی مەلات نەداوە

ئێستە مەحکەمە وا حوکمت ئەدا تەسلیم بە سجنی دۆزەخت ئەکا

سوێندم بۆ خواردن بە شێخی پڕ نوور تەعنی سەیدسادق شێخی شارەزوور

لەو ڕۆژەوە خوا منی کردووە ماڵانەی مەلام هەرگیز نەخواردووە

شاهیدی ڕاستیم موختاری دێیە بۆ هەموو ئیشێ ئەو ئاگای لێیە

وتیان:کەوایە با تەنجیل بکرێ هەتا جەنابی مام کوێخا ئەمرێ

ئەگەر درۆی کرد چاک ئەیبوغزێنین بەلیسێ بار خۆش رۆحی دەردێنین

تەنجیلیان کردم ڕۆیشتن لە لام بەجێیان هێشتم ئاخر سەرەنجام

بەچنگ و ناخوون بەسەد دەردی سەر گۆڕم هەڵدڕێ و لە گۆڕ هاتمە دەر

ڕوانیم خەلایق ڕیز ڕیز و قەتار رێک ڕاوستاون هەزاران هەزار

پرسیم لە پیاوێ ڕێی بەهەشت کامە؟ نیشانم بدە زۆر مەرامە

پردی سیراتیش هێشتا نەمدیوە ڕاستم پێ بێژە لەسەر کام شیوە؟

پێی وتم لێرە بە سێ چوار فەرسەخ بڕۆی ئەگەیتە قەراغی دۆزەخ

بەسەر دۆزەخا پردێ کێشراوە ئەڵێی گوێزانی تازە ساوراوە

لە موو باریکتر لە ئەڵماس تیژ تر ژێری پردەکە هەر گڕەو ئاگر

ڕۆیم کە ڕوانیم پرد ڕاکێشراوە دوو شورتەی دۆزەخ لەوێ وەستاوە

وتیان: ها کابرا خەیاڵت چییە بگەڕێ دواوە هیچ ڕێگەت نییە

وتم: باش چاوەش ئەچم بۆ بەهەشت بۆ دیدەن خۆم و بۆ سەیران و گەشت

وتی: جەوازی عبورت پێیە.؟ بێنە بزانم کە ئیمزای کێیە؟

وتم: کاکە گیان جەوازم نییە کەس پێی نەداوم دەسەڵات چییە؟

وتی: قوڕ بەسەر لەلای مەرنەموک بۆ وەرت نگرت بە ئاسان و سووک

هەر کەس جەوازی ئەوی پێنەبێ خاتر جەم نابێ بۆ هیچ کوێ بچێ

نیوەی کفنەکەم دا بە شورتەکان رێم بۆ چۆڵکرا بە سەهـل و ئاسان

تێپەڕیم، دەرچووم رۆیشتمە ئەو بەر روانیم بەهەشتە و بەخاتە یەکسەر

لە دەرگای بەهەشت حەرەس وەستابوو هەروەک حەرەسی قاپی دنیا بوو

وتی: ئۆغر بێ؟ وتم: ئەچمە ژوور وتی: کوا پێتە جەوازی عبور؟

وتم: مال مدیر بەهەشت برامە مەعاون بەلەدەیش پشت و پەنامە

ڕێگەم بدەرێ بابچمە لایان بحـــــــــەوێمەوە لەساو پەنایان

هەرچی پاڕامۆ گوێی نەدا بە فیل باقی کفنەکەم دایە بە بەرتیل

بە لەنگی ڕووتی کە چوومە ژورۆ ڕایان کرد بۆ لام هەموو لە ژورۆ

ڕوانیم ئینزیبات عەمامە بەسەر باخەڵ فشوفۆڵ گشت جبە لەبەر

وتیان ئەم کابرا شێت بووە بە پەن بیبەن تەسلیمی ناو شێت خانەی کەن

بە هەر جۆرێ بوو وازیان لێ هێنام کەوتمە فکری خۆم ئاخر سەرەنجام

ڕوانیم برسیمەو نانیشم نییە کەسیچ ناناسم جا چارەم چییە؟

وتی: تۆ ناوت هیچ نە نوسراوە بەشە خواردنت بۆ دانەنراوە

لە خواوە ڕاسان کەوتمەوە بیرم نوێژ و رۆژوەکەی نەنگەکەی بیرم

زانیم لەبەهەشت کە ئیش بەدەستە یا پایەی بەرزە یان تۆزێ پەستە

لە جێی ئەو هەموو نوێژو رۆژووە ئێستا ناوبانگی تەواو دەرچووە

گەڕام دۆزیمۆ حاڵم تێگەیان بوو بە خەمخۆری زۆر شیرین و جوان

کارتێکی دامێ بۆ لای نفووس نووس لە بابەت چێشت و نوسینی نفوس

کە زانی ڕەنگ زەرد، تەواوی برسیم دەفتەری هێناو ناوەکەی نوسیم

تەسکەرەی دامێ و گەڕامە دواوە دەروازەی شادیم چاک لێکراوە

ئەمجا بەبێ ترس چوومە چێشت خانە تەشتێکم وەرگەرت لەو چێشتە جوانە

هۆدەو حەسیر و پڕ شەربەیەک ئاو چەن مۆمی تازەی هیچ دانەگیرساو

تەسلیمیان کردم بێ کەسر و نوقسان بووم بە بەهەشتی وەک باقی یاران

( ژن مارەبڕینمان)

بابێمە سەرباس ژن مارە بڕین ← نەل مارەبڕین،بەپارە کڕین

جاران رەسم بوو ژن بە خۆڕایی شەرعەن حەرام بوو پارەی شیربایی

ئێستە خوا دەوام مامۆستا بدا قیل ئەدۆزێتۆ حەڵاڵی ئەکا

لە سەر شیربایی مارە ئەبستێ حەڵاڵی ئەکا و هیچ لێی ناوەستێ

ژنێ بێ باوک،بەبێ برایە حەقداری تەنها یەک ئامۆزایە

کە یەکێ هاتوو داواکاری بوو سا بەهەر جۆربێ خڕیداری بوو

ئامۆزا ئەڵێ خۆ من حەق دارم مەسەلەی مەشوور بەشە بەشدارم

بازدە دینارم ئەوێ شیربایی خۆ من شێت نەبووـ هەر بە خۆڕایی

کچ ئەڵێ بەخوا پرە ناگرم شوو بەمە نااکەم،چون من چاترم

بەڵێ ئامۆزم راستە حەقدارە هەر خۆی حیسابە گەورەو سەردارە

ئەمما بەو شەرتە نەمدا بە کابرا ئەوم قبوڵە لە باتی بڕا

ئەم پیاوم ناوێ هەرسات لە جێێ سەر سەری بێ ماڵ هەردەم لە دێێ

(ڕەش مار)

ساڵێ له شوێنی مارێ هاته ڕێم ← لێم هاته سه رکلک خۆی خسته به رپێم

مار چ مار ڕه ش مار به قه د مژانێ ژێر چه نا گه سوور عه جه ب سه رپانێ

ته مای بوو له ویابمکوژێ بێکه س منیش کوڕانه لێی هاتمه ده س

کوته کێ سه ر خڕ داری به ڵا ڵوک بزمار ڕێژ کراو سه رزلی خۆسووک

ئاراسته م کرد کێشام به ملیا دووباره کێشام به سه ری زلیا

هه ر وه کوو ژیژو خۆی گڵۆڵه کرد له پاش نیو سه عات به ته واوی مرد

ڕوانیم به چکه یه ک سه ر ڕشی سووکار ئه جووڵێته وه له ژیر لاشی مار

به زه ییم پیا هات نامه ناو قوتوو بردمه ماله وه هه روا زووبه زوو

به ماست و که ره به شیرو په نێر په روه رده م ئه کرد به ئومێدی خێر

هه تا گه وره بوو به چکه بووبه مار له باوکی زلتر پیس و ژهردار

نه مزانی قینی باوکی له دڵه بۆ ڕۆژ ئه گه ڕێ له من به کوڵه

زه ربۆلمه سه لم له بیر خۆم برد که مارم کوشت و به چه کن به خێو کرد

له نیوشه ودافرسه تی هانی هاته سه ر جێگه م زۆر به نهانی

له ناخافڵا دای به پێمه وه ئه مه شه ش ساڵه ئه تڵێمه وه

هه رچی هه وڵمدا هیچ سوودی نه بوو چۆن بۆم نه کوژرا له ده ستم ده رچوو

هه رکه س ئاقڵ بێت ئیشی وا ناکا دوژمنی ڕۆحی بۆ لای خۆی نابا

کورده وه سیه تم چاک به گره له دل نه وا دوژمنت بتنێته ژێر گڵ

ئه ی براکانم ئێوه کوردانن له پاش مه ردنم قه درم ئه زانن

(قۆریو چادان )

کــــوردە تو دینت وەک جاری جاران ← دەمکەم قۆریە سور سوبح و ئێواران

پێت خۆشە گیزەی سەماوەر شەوان گەڕەک بە گەڕەک بڕوا تا کەیـــوان

هەر چاییت ببێ گوێ مەدە بە نان کەسبی ساڵێکت چوار پێنج دینارە

یا کرێی جووتە یا پارەی دارە یا عەمەلەی هەرد یا هی ناو شارە

دەخیلە مەڵێ چـارم نـــاچــــارە مەیدە بە شەکر شێتی ماڵ وێران

کوردە کوڕەکەت کە بێ کەوایە ژنەکەت ڕووتە و ئەڵێی دەعبایە

گەوڕەکەت چۆڵەو بێ گاو مانگایە سوێندت بۆ ئەخــۆم کە خەتایی چایە

دەک ئاگرت تێچێ سەرتابەدامان باو باپیرت پیاوی خووا بوون

سەد ئەوەندەی تۆ خاوەن دەزگا بوون دایم خزمەتکار دەستەی گەدا بوون

بۆیە وا سەربەرز دین و دنیا بوون نەبوو لە ماڵیان قۆری و شەکردان

(وێنەکەم)

وێنەی سەر لێ شێواوم ← پێشکەش بە دەستەی لاوم

ئەم وێنە گەرچی پیرە بە راوێژ و بە بیرە

رۆژێ ئەبێ کوردستان ئەدەب بکڕێ بە گران

یەکێ ئەپرسێ لە دوو نازانن رەنگی چۆن بوو؟

قانع، شاعیرێ کۆنە خۆزگە، ئەمزانی چۆنە؟

وێنەکەم بۆ ئەو زەمانە یەك لابەری دڵانە

کە بێ پارە و هەژارم هەژاری کوردەوارم

بۆیە بێ شوێن و بێ جێم پەروەردەی کونجی لادێم

هەرچیم زانی کەم و زۆر هەمووم نووسی، بە سەد جۆر

ئەگەر چاک بوو لە لاتان پێشکەش بە خاك و پاتان

ئەگەر خراپە لە لاتان ئێوە بن و خواتان

عەفوو فەرموو نوقسانم لەوە باشتر نازانم

(قانع و لێفەکەی)

لێفە کۆنەی دارزیو ← پرتووکاوی خوا بڕیوو

نە ساردیت و نە گەرمی نە بەرگە دەف نە چەرمی

مار نیت وەک مار ئەگەزی تیژی بە چەشنی دەرزی

بۆنت وەکو سەگ ی تۆپیو ئەڕوا ئەم دیو بۆ ئەو دیو

نە بەرت هەس نە پشتت باوکیشم هەر تۆ کوشتت

لۆکە کۆنی، هێندە کۆنی کەس نازانێ چلۆنی

نە سووریت و نە شینی خاوین درز و برینی

نە سەوزیت و نە بۆری نازانم تۆ چ جۆری؟

وەک و مەشکاڵە رەقی خاون کون و شەبەقی

کاتێ ئەتکێشمە سەرۆ پشتێنەم وا بە دەرۆ

کاتێ ئەتدەم بە پێما لاشەم بێ لێفە جێما

رۆنم نیە بۆ دەوری ئاخر تۆ بە چی چەوری؟

خۆزگەم بەو رۆژەی رێ گوم ئەکەم لە کوێستان

لە ناو بەفر و سەهۆڵا لە پۆپەی شاخی چۆڵا

چونکوو لە تۆوە دوورم لەویا شاد و مەسروورم

ناڵێم بۆچی دڕاوی؟ ئەزانم کە فەوتاوی

بەڵام راستم پێ بێژە بە وردی بۆم هەڵبرێژە

کێ تۆی دڕی یەکەم جار وا تۆی هاوردە رووی کار؟

(وه‌ڵامی لێفه)‌

قانع ،له‌من دڕاوتر ← له‌من زیاتر فه‌وتاو تر

کاتێ ئاده‌م ده‌رکرا له‌ به‌هه‌شت به‌شی بڕا

منیان دایه‌ به‌خه‌ڵات منی هێنا رووی بیسات

له‌لای ئاده‌م هه‌زارساڵ مامه‌وه‌ به‌هه‌ر ئه‌حواڵ

به‌میرات که‌وتمه‌ لای شیس له‌شیسه‌وه‌ بۆ ئیدریش

ده‌س به‌ده‌س پێغه‌مبه‌ران تا که‌وتمه‌ ده‌س سولیمان

ئه‌سا که‌وتمه‌ لای شاهان حوکمدارانی جیهان

له‌ جه‌مشیدو که‌یقوباد حاموڕابی تا شه‌داد

ئه‌سکه‌نده‌رو فه‌یله‌ قووس چار قه‌یاسه‌ره‌ی ڕووس

بۆیه‌ وه‌ها فه‌وتاوم یه‌کجاری من نه‌ماوه‌م

ئیسته‌ چاکه‌ هاوینه‌ گه‌رما ته‌واو به‌تینه‌

ڕاوه‌سته‌ تاکو زستان به‌فر ئه‌ڕژێته‌ کوێستان

قوڕ به‌سه‌رت بۆ بیرت چلۆن ئه‌که‌ی ته‌گبیرت

وه‌ک کڵاشی سۆفی له‌ڕ کاتێ تیره‌ی دێته‌ ده‌ر

لووتی ئه‌دا له‌ پاژنه‌ به‌کار نایه‌ لای ئه‌به‌ی

تۆیش له‌ سه‌رما ته‌وێڵت گیری ئه‌ژنۆی چه‌وێڵت

خۆت کووڕ ئه‌که‌ی وه‌ک ژیژوو ژیژووی له‌سه‌رما مردوو

ئه‌ساماڵت وێرانه‌ ئه‌وسا ده‌ردت گرانه‌

ئه‌سا ئه‌زانی که‌من خراپترم له‌ دوژمن

ئه‌گه‌ر هیوات به‌من بێ هه‌ردوو ده‌ستت به‌ گون بێ

ئه‌گه‌ر حه‌زناکه‌ی بگری به‌ڵکوو که‌ڵکێکیش بگری

بڕۆ!بۆلای پاره‌ دار یا ،ماڵ ئاغا یا تووجار

ببه‌!!به‌کاره‌ که‌ریان یاخۆ ،به‌باره‌ به‌ریان

داری ئاغا بگره‌ ده‌س بکوژه‌و گوێ مه‌ده‌ به‌که‌س

شه‌ق له‌ مسکێنی هه‌ژار هه‌تا ئه‌ی به‌ی بۆ بێگار

به‌سه‌ر ئاغا سوێند خواردن دیاری بۆ خانم بردن

به‌ڵکو بت که‌ن به‌سه‌رکار خه‌رمان هه‌ڵگری بۆ هه‌ژار

له‌ ده‌ پێنجی تاپۆ بێ ماوه‌ نیوه‌ی بۆ تۆ بێ

ئه‌وسا بچۆ دیوه‌ خان به‌هار بێ یاخۆ زستان

لێفه‌ی جوانی ڕه‌نگاوی یا سه‌زو سوور یا ماوی

له‌سه‌ر دۆشه‌که‌ی نه‌رما له‌ دیوه‌خانی گه‌رما

بۆ خۆت بنو به‌بێ خه‌م من هه‌روامه‌ که‌وا هه‌م

(قانیع و کەرەکەی)

کەرێکم بوو چ کەر؟ وەك باو بۆران ← کەرێکم بوو چ کەر؟ باركێشی دەوران

کەرێکم بوو چ کەر؟ چەشنی سەیارە کەرێکم بوو چ کەر؟ وەك شێری مەیدان

کەری نووحی نەبی، باپیری ئەم بوو لەگەڵ گوێدرێژی عیسا، خاڵ و خوارزان

بە لاشە بەرز و، زک ئەستوور و سەر زل کەفەڵ گورج و پەراسوو چیخ و گوێ پان

شەقاودار و دووشانە بەرز و مل قنج کلك شۆڕ و سی تووك و قەوی دان

لە کەوشی سم، هەتا لاری رەفیسگەی خەتێکی موستەقیم بێ کەسر و نوقسان

شەوێ پێم وت چلۆنی یاری دێرین؟ یەوا سەرمابزووت، دەستم بە دامان

ئیتر زستان و کاتێ دارکێشانە وەکوو ساڵانی پێشوو بێرە مەیدان

نە نانم هەس، نە شەکرم هەس، نە چایی نە بەرگی خۆم و ژینی باقی خێزان

هەموو، هەر چاوەڕوانی هیمەتی تۆین بنرکێنی بە بارۆ و بێیتە مەیدان

(وه‌ سیه‌ تی مامۆستا قانیع)

‌ڕۆڵە! من ئەمرم لە پێشا هۆشی ئیمانت ببێ، ← بیری هۆزو نیشتمان و ژینی کوردانت ببێ،

‌ڕۆڵەکەم! هێندە بخوێنە، ڕووی شارانت ببێ، هەوڵی تەنها خۆت نەدەی، هەر هەوڵی یارانت ببێ.

‌ڕۆڵە! من تاوێ مەلاو لەحزەیێ دێوانە بووم، تاوێ سۆفی خانەقاو گەه لە ناو مەیخانە بووم،

‌تاوێ هاوڕێی کۆمەڵ و تاوێ تەواو بێگانە بووم، تاوێ وەک ڕەندی قەلەندەر، جار بەجار شێخانە بوم.

‌تۆش وەکو من فەرموو فەرمووت با نەبێ ئەی چاوەکەم، هۆشی خۆتت بێ، دەخیلە کوێر نەکەیتۆ ناوەکەم،

‌بەم هەموو جۆرە لەگەڵ کوردا، زەمانم بردە سەر، ئاخری هەر یەک نەکەوتین گشت بڵاوو دەر بە دەر

(هاوڕێی خراپ شێعری مامۆستا قانع)

قه‌ له‌ باچکه‌ یه‌ک له‌ گه‌ڵ بولبولێ ← بوون به ‌دراوسێ له‌ باخچه‌ ی گوڵێ

که ‌وه‌ختێ به‌یان تلووع ده‌ر ئه‌که‌وت بولبولی هه‌ژار ئیتر نه‌ ئه‌سره‌وت

به‌ئاوازی خۆش به‌نه‌غمه‌ی حه‌زین دارو دیواری ئه‌هێنا گرین

وه‌ک ئازیز مردوو له‌ سه‌ر په‌ڕه‌ی گوڵ سه‌دای چه‌هچه‌هه‌ی ئه‌یدا له‌ ناودڵ

هه‌ر تاوێ ده‌نگێ هه‌رسات مه‌قامێ هه‌ر کاتێ شێعرێ هه‌ر ده‌م که‌لامێ

موخته‌سه‌ر بولبول به‌ گریه‌ و زاری پیاوی سه‌وق ئه‌کرد بۆ بێ قه‌راری

قه‌له‌باچکه‌که‌ زۆر پێ ناخۆش بوو له‌داخی بولبول دایم بێ هۆش بوو

ئه‌یوت ئه‌ ی خوا به‌ختم بۆ وایه‌ ؟ بۆ بووم به‌ هاوڕێ ئه‌م بێ حه‌یایه‌ ؟

ئه‌گه‌ر به‌دبه‌ختی و بێ شانسی نه‌بێ! ئاخر من له‌ کوێ و ئه‌م سازنه‌ له‌ کوێ ؟

خوایه‌ نامه‌وێ هێلانه‌ی ناو گوڵ به‌و شه‌رته‌ نه‌بم به ‌هاوده‌م بوڵبوڵ

لایه‌ق شه‌ئنی من گه‌ر خودا بیدا که‌رێ بتۆپێ له‌ قه‌راخ دێ د ا

له‌ به‌ین سه‌گه‌ل دا کوتێ بڕفێنم تا ده‌مم ئه‌گرێ بۆ خۆم بقڕێنم

بولبولیش ئه‌یوت خوای بانی سه‌ر مردن خۆشتره‌ له‌ ره‌فێقی که‌ر

خۆزگه‌م به‌و که‌سه‌ بۆ خۆی مردووه‌ له‌ هاوڕێتی که‌ر نه‌جاتی بووه‌

چه‌ن خۆشه ‌که‌ من نه‌غمه‌ بخوێنم ده‌ماری خه‌فه‌ت له‌ دڵ ده‌ر بێنم

ره‌فێقه‌که‌یشم یا خوێنده‌وار بێ یاخۆ عه‌وامێ ژیرو هوشیار بێ

ئێسته‌ ئه‌م که‌ره‌م چۆن بۆ تێ بگات ؟ چۆن تێ گه‌ێینم له‌ ئه‌ده‌بیات ؟

چۆن تێ گه‌ێینم که‌ ئه‌دیب چاکه‌ ؟ که‌ پیاوی ئه‌دیب خادم به ‌خاکه‌

هه‌ر به ‌ئه‌دیبه‌ لاچوونی میحنه‌ت هه‌ر به ‌ئه‌دیبه‌ هوشیاری میلله‌ت

هه‌رقه‌ومێ قه‌دری ئه‌دیبی زانی ئه‌گاته‌ مه‌قسه‌د زۆر به‌ ئاسانی

گه‌ر ئه‌دیب نه‌بێ میلله‌ت مردووه‌ هه‌ر بژی ئه‌دیب ئه‌دیب زیندووه‌

(شیعرە بێ نوقتەکەی قانع:)

کاکە سـەلامـم لـە ھـــــــــاودڵدارم ← لەمام و کەس و گەورەو سەردارم

لـــە دوای سلسلەی دوعـا و سەلامـــم ھــاوەڵ گـوێ گــرە سا لـە کـەلامــم

ئەلحـەمـدو للە ئـاڵا ھـــــــــەڵکرا مـاوەی دەردی دڵ ئـەمـرۆکە درا

سـوئال گـەر ئـەکـەی لە مولک و ماڵــم لـەسەر مـەرامـە حـاڵ و ئـەحـواڵــــــــم

لاوی دڵ گـەرمـم ســـــــادەی وەرە لام سەرکەوە کەم کەم ڕوولەڕووی مەرام

ڕوو کـــەرە راسـی داسی ئـاڵای ســـوور درەو کــە عــەدوی لارو ھــار لـــە دوور

ئەگـەر لە مـامی لارم سام ئەکـەی ھـەڵسە ھـەراکە لەمەرام ئەگــەی

ئـەو ھـەر عەدووی ڕووح گـرۆی سەلامـە ھـــــەر لــە درۆدا سـەرداری عـــــــــامــە

کــاکـە ئـەم ئـاڵا مـــەرھەمی دەردە مـەرھـەمی لاوی دڵ سـڕ و سەردە

ھـەر کـەس لـە ھـەر لاو ڕوو سـەر سامـە ڕاکــا ئـەم ئــــاڵا کــۆگــــای مـــــــەرامـە

(سێ سێی قانع)

سێ شتن ئه‌مڕۆ له‌ دنیا بێ وه‌جاخ و جێگه‌دار ← شاعیران یه‌ک، عالمان دوو، نیشتمانی کورده‌وار

سێ شتن له‌م ده‌وره‌دا، هیچ شۆره‌ت و ناویان نییه‌ عه‌یبی ده‌وڵه‌مه‌ند و شیعری قانع و مه‌رگی هه‌ژار

وه‌ک پڵاوێکی خانه‌قا ئیسمێکی بێ جسمن برا یه‌ک مرووه‌ت، دوو سه‌خاوه‌ت، سێ وه‌فای عه‌هد و قه‌رار

سێ نه‌خۆشی که‌وته‌ دنیا، هیچ ده‌واو چاریان نییه‌ کیبر یه‌ک، به‌رتیل دوو، سێ موخلیسی پاره‌ و دینار

سێ مه‌تاعی پڕ به‌ها ئه‌مڕۆ ته‌واو بێ قیمه‌تن یه‌ک شیعر، دوو ڕاستی، سێ حورمه‌تی خاک و دیار

بێ وه‌فایی لازمه‌ی سێ تایه‌فه‌ن له‌م کاته‌دا دولبه‌ران یه‌ک، کورسی دوو، سێهه‌م گوڵی خونجه‌ی به‌هار

سێ که‌سن هه‌رگیز به‌ مه‌یل و ئاره‌زووی خۆیان نه‌گه‌ن قانعی یه‌ک، برسی دوو، سێ بولبولی دێوانه‌کار

(هەناسەکەم)

هەناسەکەم هێندە مەغروورە لە بارەش مەرحەبا ناکا ← بەغیرەز دك کە مەسکەن نیە،خەیاڵی ماسیوا نـــــاکا

ئەزانێ دایم چاوی تۆ دایم لە خوێنی دڵی منا مەستە بە بیماری ئەمێنێتۆ،پزیشک هەر گیز دەوای ناکــــــــا

حەنا سابت نیە رەنگی،وەفا هەر خــــــوێنی دڵ زانی لە پەنجەی دولبەرم بڕوانە، قەت مەیلی حەنا،نــــاکا

ئەوەن تینووم بەلێوی تۆ،بە شیریش گەر لەتو کوت بم تەسەلامە بەئاوی تێغ و رۆحم حەل وەلا نـــــــاکــــــا

سەفارەتخانەکەی قەلبم بە قووەی جــــازبەی ئە برۆت تەلێفون خانەیە لازم بە قووەی کارەبـــــــــا نـــــــــاکا

ئەگەر حوسنت بە عامی بێ،منی وا شێت و شەیدا نیم بە شوعلەی رۆژ،پەروانە سەما هەروەک چــــرا ناکا

ئەگەر قانع بە ئونێدی ویسالت بێ،چ بێ ســـــــــوودە لە گوڵزاری کەواکب ، کەس گوڵاوی پڕ بەها نـــــاکا

(شیوه‌نی مامۆستا (قانیع)ی شاعیر (پیره‌ مێرد) ی شاعیر)

دیسان سه‌رله‌ نۆ ماڵ وێرانیمه ← ته‌م و مه‌لول و سه‌رگه‌ردانیمه‌‌

دیسان وه‌ک جاران شین و زاریمه‌ خه‌مو په‌ژاره‌ی ده‌رده‌ داریمه‌

دیسان چه‌رخه‌که‌ی چه‌واشه‌ی به‌دخوو بۆ ئازاری دڵ که‌وته‌ هاتو چوو

دیسان قرچه‌ی زام ده‌روونی ڕێشم زوخاو رێژ ئه‌کا جه‌رگی پڕ ئێشم

گه‌ردوون هه‌رتاوێ جه‌ورێ ئه‌نوێنێ چه‌شنی بایه‌ قوش به‌زمێ ئه‌خوێنێ

گه‌ردوون کرده‌وه‌ی نامورادییه‌ دۆشت له‌یه‌ک کردن دڵ ناشادییه‌

گه‌رون به‌دکاری به‌ینی دڵانه‌ گه‌ردوون خه‌زانی باخچه‌ی گوڵانه‌

گه‌ردون هه‌ر ڕۆژێ دوژمن ،پیاوێکه‌ زه‌هری کوشنده‌ی خاوه‌ن ناوێکه‌

حاجی تۆفیق به‌گ،پیره‌مێرد مه‌شوور مامۆسایزانای کوردی خواروو ژور

کام پیر؟ئه‌و پیره‌ به‌ هۆشیاری عومر رابوارد، به‌ فیدا کاری

کام پیر؟ئه‌و پیره‌ی به‌ژیان و ژین گشت کوردستانی پڕکرد له‌ زانین

کام پیر؟ئه‌ پیره‌ی هیمه‌تی نوان بۆ کوردی نوسین، ئه‌وێ ڕچه‌ی شکان

کام پیر ؟ئه‌وپیره‌ی په‌ندی پێشینیان کرد به‌ مامۆستای بێگانه‌و خێشان

(یه‌ک دواندن)

ئه‌ی کوڕ نه‌وه‌ی کێی؟ نه‌وه‌ی شێرانم ← تۆ له‌کام هۆزی؟ هۆزی کوردانم

بۆ ره‌نگت زه‌رده‌؟ ده‌ردم گــــــرانه‌ ده‌رده‌که‌ت چییه‌؟ کزی کوردانه‌

جابۆچی کزن ؟ چونکه‌ جێماوین جێمانێکی چۆن؟ ته‌واو فه‌وتاوین

نه‌ خۆشینه‌که‌ت؟ جه‌هل و نیفاقه‌ ده‌رمانی ده‌ردت؟ هه‌ر ئیتیففاقه‌

پشت و کۆمه‌کت؟ عیلم و زانیینه‌ قه‌ڵاو قه‌ڵا چه‌ت؟ سدیق و یه‌قینه‌

سێبه‌ری سه‌رت؟ دیواری مه‌کته‌ب تۆشوی غه‌ریبیت؟ ئه‌خلاق و ئه‌ده‌ب

چی فه‌رزه‌ بۆ تۆ؟ خزمه‌تی هۆزم گیانت بۆ چی یه‌؟ بۆ فیدای کۆزم

سه‌رت بۆ چی یه‌؟ بۆ گۆگۆی مه‌یدان چاوت بۆ چییه‌؟ بۆسه‌یری کوردان

(چوار چواری قانع)

چوار شتن ئەمڕۆكە بونە نەگبەتیی كوردی هەژار ← جەهل یەك، بێعەقلی دوو، دڵپیسی سێ‌ داوا چوار

مەنعی پێشكەوتن ئەكەن، لەم خاكمانە چوار گرۆ خان یەك، سەردار دوو، بەگزادە سێ‌، ئاغا چوار

نایەڵن بۆ خۆم رەحەت بم سەربەخۆ تاوێ‌ بژیم ئەجنەبی یەك، مامە دوو، ئەقتاعی سێ‌، كوێخا چوار

من لەداخی سەركزیی ئەم میللەتە چوار دەردمە سیل یەك، مالاری دوو، چاوكوێری سێ‌، ئیسقا چوار

یادگاری رەنجی پەنجەی كوردەكانە چوار ئەساس قەسر یەك، ئاراس دوو، شامات سێ‌، بەغدا چوار

فەخرە بۆ من ئیعتیزاز‌و حورمەتی چوار تایەفە زەند یەك گەڵباخی دوو، شیروانی سێ‌، میدیا چوار

باز بوم باڵی شكانم، چوار بەڵای نەحسی خراب خانەقا یەك، تەكیە دوو، عەمامە سێ‌، عابا چوار

چوار سیفەت مەوجودە بۆ من بۆیە هیچ كەس نایەوێم قانعی یەك، شیعر دوو، روخوشی سێ‌، مەلا چوار

(سوودی وڵاتم)

سوودی خاکی کوردستانم چەن هەزاران دەرهەزار ← بۆت بنووسم اکی کوردم، میوەیێکی بێ شومار

تووتن و گەنم و برنج و هەرزن و زەڕڕات و جۆ گەنمەشامی و دێمیلە، هەم داڕوجان و گسکە شار

باسخ و نارنج و لیمۆ، پڕتەقاڵ و هەم ترێ کاڵەك و شووتی و ترۆزی، کوولەکە و سەوزە خەیار

چۆنەر و سڵق و شویت و بامیە و کونجی و پەموو شێلم و ماش و تەماتە، باینجان و کالیار

قانعی کاسب نییە، بۆیە کەمی لێ زانیوە بۆ ئەوانی تر بپرسە لای پیاوی کاسبکار

(دەمەتەقەی لادێ ی یه‌ک و شاری یه‌ک)

„لادێی و بزن فرۆشتن و هه‌ڵبژاردن “ ←
رۆژێ کابرایه‌ک دانیشتووی دێهات ← دوو بزنی هێنا بۆناو شار ئه‌هــات

کـــــه‌ بیانفرۆشێ بۆ پێویستی ماڵ گه‌یشته‌ ناو شار سا به‌ هه‌ر ئه‌حواڵ ئه‌و رۆژه‌ رۆژی هه‌ڵبژاردن بوو له‌هه‌موو شارێک نائب ناردن بوو کورێکی شاری گه‌یشت به‌کابر وتی ها چۆنی ئه‌ی ده‌سته‌ برا خه‌ریکن ڕه‌ئی ئه‌ده‌ن به‌ نوێنه‌ تۆیش بڕۆ ره‌ئیت بخه‌ره‌ ده‌فته‌ر لادێی وتی ره‌ئی چلــۆنــــــــه ئاخۆ تازه‌یه‌ یا وه‌کو کۆنــــــــــه‌ من به‌ ته‌مه‌ن خۆم ره‌ئیم نه‌دیوه له‌ هیچ که‌سیشم هیچ نه‌پرسیوه‌ نازانم ره‌ئی خوادنه‌ یا پۆشاک نازانم ئایا بێ فه‌ره‌ یا چـــــاک من هه‌موو رۆژێ دێم بۆ ناو بازاڕ بۆ ڕه‌ئیم نه‌دی لای حاجی وتوجار؟ ئاخۆ به‌ مه‌تره‌ یان به‌کێشانه‌؟ ئا خۆ به‌رته‌سکه‌ یان به‌ری پانه‌؟ به‌ده‌سته‌ ئه‌یده‌ن یاخود به‌دانه‌؟ نرخی گرانه‌ یاخود هه‌رزانه‌؟ ئه‌رشتی چاکه‌ هه‌ردوو بزنه‌که‌م ئه‌یده‌م به‌ ڕه‌ئی بێ زیاد و که‌م ئه‌گه‌ر خراپه‌ بۆ چی بیکڕم نانی خێزانی برسی ببرم؟ ئه‌یده‌م به‌کڵاش بۆ پێی ئه‌حه‌ که‌ڕ ‌ ئه‌و بزنه‌ ئه‌یده‌م به‌ ره‌ئی بێفه‌ڕ
کابرای شارستانی لێی هاته‌ زمان وتی لادێی هه‌ژاری نه‌زان ڕه‌ئی بۆ پیاوی مه‌ندووب دانراوه‌ له‌ وڵاتێ یه‌کێ دیاری کراوه‌ مه‌ندووب یه‌کێکه‌ ده‌چته‌ به‌غدا بۆ ناته‌واوی هه‌وڵمان بۆ ئه‌دا نایه‌ڵێ هه‌رگیز زۆرمان لێ بکه‌ن ده‌س رۆنجی ئێمه‌ به‌بای ببه‌ن قه‌مچی بپێچن له‌سه‌رو گوێمان به‌خودو خۆرای جوێن بده‌ن پێمان ئه‌مان پارێزێ چون حه‌ق ده‌رمانه‌ له‌ خۆمان چاکتر ئه‌و خه‌م خۆرمانه‌ لادێی: بۆچی کاکه‌ گیان ئه‌مه‌ هه‌ر بووه ئێسته‌ داهاتووه‌ یان پیشه‌ی زووه‌ شارستانی: نانا براکـــــه‌م بــــــــووه‌ تـــــا بـــــــووه مه‌جلیسی نه‌واب هه‌ر پیشه‌ی زووه لادێی: ئه‌ر مه‌ندووب هه‌یه‌م بۆ ده‌سه‌ی زۆردار هه‌ر رۆژ نه‌ رۆژی ئه‌م به‌ن بۆ بێگار ئه‌ر مه‌ندووب هه‌یه‌ بۆچی مام کوێخا له‌سه‌ر خۆرای ئا بــــــــــــڕووم ده‌بـــا ئه‌و مه‌ندووب هه‌یه‌و غیره‌ت ئه‌نوێنێ ئاغا جه‌ریمه‌م بۆ لێ ئه‌سێنێ ئه‌ر مه‌ندووب هه‌یه‌ تووتنه‌که‌م کوانێ ئه‌ر مه‌ندووب هه‌یه‌ دۆنمه‌که‌م کوانێ ئه‌ر مه‌ندووب هه‌یه‌ بۆ چی هه‌ژاران به‌ برسی ئه‌گرین شه‌وس و ئێوارا ن نه‌ ڕه‌ئیم هه‌یه‌ و مه‌ندووبم ئه‌وێ بزنم له‌ مه‌ندووب زۆر خۆشتر ئه‌وێ
تا ئێسته‌ مه‌ندووب هیچی نه‌کردووه ئیتر من چیمه‌ له‌م هاتوو چووه‌؟

(وەڵامی قانع بۆ مەدهۆش)

برای خۆشەویست یاری نا دیدەم ← شاعیری بەرزی زۆر پەسەندیدەم

لە برادەران منت پرسی بوو لە ناو گۆڤارا شیعرت نوسیبوو

منت نەدیبوو کە ئایا چۆنم پێت نەزانیبوو کە کەوڵە کۆنم

نوسیبووت هەرگیز بۆسۆی لێ نایە زۆر پەشیمانم خۆزگە نەمدیایە

بەڵێ ڕاست ئەکەی هەمیشە ڕووتم چڵکن و مڵکن وەک مەڵکەمووتم

هەتا شاعیری کوردستانت بم ئەبێ هەر شڕ و شیتاڵانت بم